Die proses

• DOI: 10.10520/EJC133218
• Pages: 58-108
• Date: 01 January 2012
• Author: L.M. Jacobs
• Published date: 01 January 2012

58

5 DIE PROSES

5.1 Doelstelling en werkswyse

5.1.1 Doelstellings

Hierdie hoofstuk het ’n uiteensetting en ontleding van die

reddingsproses ten doel. Die ondernemingsreddingsproses

verskil wesenlik van sy geregtelike bestuur voorganger en

derhalwe sal daar gepoog word om vas te stel in welke mate die

prosedures ooreenstem en in welke mate dit van mekaar verskil.

Daar sal ook gepoog word om die wesenlike veranderinge te

identifiseer en te evalueer.

5.1.2 Werkswyse

Ten einde die prosedurele aspekte van die onderskeie reddings-

modelle as ’n geheel te ondersoek, sal hierdie hoofstuk die

geregtelike bestuursproses eers volledig bespreek waarna die

ondernemingsreddingsproses bespreek en met eersgenoemde

proses vergelyk sal word. Die besprekings handel onder andere

oor die partye geregtig om besigheidsreddingsverrigtinge te

inisieer, hoe dit geskied en die verloop van die proses tot en met

die beëindiging daarvan.

5.2 Geregtelike bestuur – Maatskappywet 61 van 1973

5.2.1 Die aanvang van die reddingsproses

Die geregtelike bestuursproses is veral gekenmerk deur ’n groot

mate van hofbetrokkenheid. Volgens Kloppers en Burdette

is dit juis die oorweldigende hofbetrokkenheid wat een van

die deurslaggewende faktore was vir die lae sukseskoers van

geregtelike bestuur.1 Die grootste rede hiervoor was die kostes

wat gepaard gegaan het met die aansoeke by die hof.2

Die aanvang van hierdie prosedure is gedoen by wyse van ’n

hofaansoek. Ingevolge artikel 427(2) kon sodanige aansoek

gebring word deur enige persoon wie ingevolge artikel 346 van die

Wet daarop geregtig was om vir die likwidasie van die maatskappy

aansoek te doen.3 Hierdie persone sluit in die maatskappy self,4

een of meer van die maatskappy se skuldeisers5 sowel as een of

1 Kloppers 2001:370; Burdette 2004:249.

2 Burdette 2004:249. “...the cost of running a judicial management is

hardly a financially sound one.”

3 Maatskappywet 63 van 1973: art 427; art 346.

4 63 van 1973: art 346(1)(a). Loubser 2004:151. Die direksie is by magte

om in die geval van finansiële nood sonder enige bystand op te tree en

die nodige stappe namens die maatskappy te neem.

5 63 van 1973: art 346(1)(b).

59

meer van die maatskappy se lede.6 Alhoewel die Wet nie uitdruklik

melding van die direkteure van die maatskappy maak nie, word

hulle by wyse van regspraak ook by hierdie groep ingesluit en

kan die direksie van die maatskappy dus ook aansoek doen vir

om ’n geregtelike bestuursbevel.7 Die prosedure ten aansien van

die aansoek was vir al die partye dieselfde. Tydens ’n aansoek vir

die likwidasie van ’n maatskappy kon die hof ook uit eie beweging

geregtelike bestuur gelas indien die omstandighede dit regverdig

het.8 Dit is belangrik om daarop te let dat die werknemers van

die maatskappy ingevolge die 1973 Wet geen regte in hierdie

verband gehad het nie.9

Die bepalings aangaande die aansoek vir die likwidasie van ’n

maatskappy is mutatis mutandis van toepassing op ’n aansoek

vir ’n geregtelike bestuursbevel.10 Artikel 346 van die 1973 Wet sit

die prosedure vir die aansoek om likwidasie van die maatskappy

uiteen.11 Ingevolge laasgenoemde artikel moet daar voordat die

aansoek voor die hof dien, ’n afskrif van die aansoek en elke

beëdigde verklaring ter bevestiging van die feite in die aansoek

vervat by die Meester ingedien word.12 Die Meester moet op sy

beurt, nadat hy bogenoemde dokumente ontvang het, verslag

doen aan die hof oor die feit of die hof geregverdig sou wees om

die aansoek toe te staan al dan nie.13

Die partye wat aansoek gedoen het vir die geregtelike bestuur

moes die volgende bewys ten einde ’n voorlopige geregtelike

bestuursbevel te verkry:14 dat die maatskappy weens wanbestuur

of op grond van enige ander rede, (i) nie in staat is om sy skulde te

6 63 van 1973: art 346(1)(c).

7 Ex parte Tangent Sheeting (Pty) Ltd 1993 (3) SA 488 (W). “There are

trenchant reasons why a board of directors should be empowered

to apply for a winding-up without having to wait for a decision by the

members, which in companies of any size takes a considerable time.

Indeed, there are cases in which it is the duty of directors to bring an

end to the activities of a company as soon as possible. Also, they may

have a proper interest in doing so, in that if they do not, they may be

guilty of carrying on the business of an insolvent company.” Sien ook Ex

parte Graaff-Reinet Rollermeule (Edms) Bpk 2000 (4) SA 670 (E).

8 63 van 1973: art 427(3); Sharrock ea 1996:264.

9 Blackman 1993:543. “As such, the employee is given no say in the

matter.” Volgens Blackman verander laasgenoemde indien die

werknemer ook ’n skuldeiser van die maatskappy is.

10 61 van 1973: art 427(2).

11 61 van 1973: art 346(4).

12 61 van 1973: art 346(4)(a).

13 61 van 1973: art 346(4)(b).

14 Vir ’n volledige bespreking aangaande die vereistes vir ’n geregtelike

bestuursbevel sien hoofstuk 4 hierbo.

60

betaal of sy verpligtinge na te kom nie en (ii) die maatskappy nie ’n

suksesvolle onderneming is nie of verhinder is om ’n suksesvolle

onderneming te word.15 Verder vereis die Wet dat daar bewys

moet word dat daar (iii) ’n redelike waarskynlikheid bestaan, dat

indien die maatskappy onder geregtelike bestuur geplaas word,

die maatskappy in staat sal wees om sy skulde te betaal en weer

’n suksesvolle onderneming te word.16 Sodanige bevel sal slegs

deur ’n hof toegestaan word indien dit blyk dat dit reg en billik is

om die maatskappy onder geregtelike bestuur te plaas.17

Die hof sal na oorweging van alle tersaaklike feite eerstens ’n

voorlopige geregtelike bestuursbevel toestaan en sal ook ’n

keerdatum vasstel vir die oorweging van die finale bevel.18 Die

keerdatum moet nie later as sestig dae na die datum van die

voorlopige bevel wees nie, alhoewel die hof dit om ’n grondige

rede mag verleng.19

Artikel 434(3) van die Wet bepaal dat die koste van die geregtelike

bestuuraansoek hanteer word asof daardie koste die koste van

die sekwestrasie van ’n boedel is.20 Dit beteken dat die applikant

dus die kostes wat deur hom aangegaan is in die bring van die

aansoek, verhaal.

Ingevolge artikel 428(3) kan die hof te enige tyd op aansoek van ’n

skuldeiser, ’n lid van die maatskappy, die voorlopige geregtelike

bestuurder of selfs die Meester die bepalings van die geregtelike

bestuursbevel wysig of dit ophef.21

Volledigheidshalwe behoort daar weereens melding gemaak

te word van die argument dat die hofbetrokkenheid grootliks

bygedra het tot die onbekostigbaarheid van geregtelike bestuur

as besigheidsreddingsmodel.22

15 61 van 1973: art 427(1).

16 61 van 1973: art 427(1).

17 61 van 1973: art 427(1).

18 61 van 1973: art 428(1). Ingevolge hierdie artikel is die hof ook by magte

om die aansoek van die hand te wys of ’n ander bevel te gee wat dit

regverdig ag. Sharrock ea 1996:264.

19 61 van 1973: art 428; Sharrock ea 1996:264.

20 61 van 1973: art 434(3).

21 61 van 1973: art 428(3).

22 Loubser 2004:151. “The fact that an application to court is required,

has also given rise to crititcism as some commentators believe that this

renders the procedure too costly and onerous for smaller businesses in

particular.”