Voorwoord

• Pages: V-VI
• DOI: 10.10520/EJC74076
• Published date: 01 January 2007
• Date: 01 January 2007
• Author: J.J. Henning

VOORWOORD

Regtens kan ’n moratorium omskryf word as ’n regsweldaad in die

vorm van ’n vertraging oftewel ’n uitstel van verpligtinge van ower-

heidsweë verleen aan diegene wat vanweë besondere omstandig-

hede nie in staat is om daardie finansiële en ander verpligtinge

reëlmatig na te kom nie.

Die gebruik om ’n moratorium te verleen, is dikwels ietwat onbe-

stemd nagespeur tot die vroegste geskrewe geskiedenis van die

Westerse beskawing. Dit is duidelik dat vir talle eeue, moontlik selfs vir

bykans twee millenia, deur Westerse en ander regstelsels van

buitengewone deviese of billikheidsremedies gebruik gemaak is

om diegene tegemoet te kom wat as gevolg van omstandighede

buite hul beheer nie in staat is om hul verpligtinge reëlmatig na te

kom nie. Hierdie deviese staan generies bekend as moratoria, hoewel

almal nie noodwendig streng regstegnies as sodanig te tipeer is nie.

Verskeie voorbeelde van moratoria is in die Suid-Afrikaanse reg en

gemene reg na te speur. Dit wil egter voorkom asof die lang ont-

wikkelingsgang en talryke verskyningsvorms van die regsfiguur hier te

lande merendeels oor die hoof gesien word. Trouens, daar is al te

kenne gegee dat die regsterm moratorium ’n heel resente oorsprong

en boonop ’n suiwer Engelsregtelike herkoms het. Gebrekkige insigte

soos dié kan die negering van waardevolle gemeenregtelike aan-

knopingspunte tot gevolg hê.

Die verlening van ’n moratorium is en word hier te lande veral aan-

gewend om onderstand te verleen aan weerpligtiges (weermagslede

met verpligte opleiding of op aktiewe diens). Op die keper beskou,

vind deur hierdie regsweldaad ’n ingreep van owerheidsweë plaas

op die regsverhouding tussen kontraks- en prosespartye, en dit van-

weë dwingende oorwegings van billikheid en militêre doelmatigheid.1

Die kernelemente van die huidige bedeling is die begunstiging van

die weermagslede op aktiewe diens, spesifiek deur die verlening van

’n betalings- en prosesrespyt. Dit volg dat nie net op die geskied-

kundige agtergrond en herkoms van die privilegia militum gelet kan

word nie, maar dat veral aandag geskenk moet word aan die her-

koms en ontwikkeling van moratorium en analoë regsfigure. In

hierdie studie word juis getrag om die regshistoriese trefpunt te

identifiseer waar die privilegia militum die eerste keer blywend die

vorm aangeneem het van ’n moratorium in regstegniese sin.

1In die woorde van 2 Tim 2:4:“’n Soldaat in aktiewe diens wat sy bevelvoerder

tevrede wil stel, bemoei hom nie met die dinge van die gewone lewe nie.”