Volkskas Bpk v Johnson

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Grosskopf R
• Judgment Date: 30 August 1979
• Citation: 1979 (4) SA 775 (C)
• Hearing Date: 09 August 1979
• Court: Cape Provincial Division

Grosskopf R:

B Die feite in hierdie saak word uiteengesit in 'n gestelde saak ingevolge Hofreël 33 en val binne 'n klein bestek. Die eiser, 'n handelsbank, eis van sy kliënt, die verweerder, 'n bedrag van R3 357, 95 wat na bewering verskuldig is op die verweer se oortrokke bankrekening. Die debietbalans op die verweerder se rekening het ontstaan deurdat die eiser 'n tjek vir R3 600 wat op 15 Julie 1977 deur die verweerder getrek C was, uitbetaal het en die verweerder se rekening met die bedrag daarvan gedebiteer het. Die vraag vir beslissing is of die eiser geregtig was om dit te doen, en in besonder of die tjek oordraagbaar was aan die persoon aan wie betaling geskied het.

Die tjek is in 'n gewone gedrukte vorm met die gedrukte woorde:

"Betaal	of toonder
Pay	or bearer".

In die oop spasie na die woorde "Betaal/Pay" het die verweerder in ink die woorde "Tennant & Co (a/c I Abrahams)" ingeskryf. Hy het die gedrukte woorde "toonder" en "bearer" deurgehaal en bo hulle "only" ingeskryf in duidelike drukletters. Hoewel die woord "of" voor "toonder" en "or" voor E "bearer" nie deurgehaal is nie, het hulle geen sin in die aanduiding van die persoon aan wie betaal moet word nie, en kan hulle buite rekening gelaat word (soos trouens gedoen is in para 2 van die gestelde saak). Die betrokke reël in die tjek lees dan as volg (ek gebruik net die Engelse woorde wat op die gedrukte vorm verskyn):

"Pay Tennant & Co (a/c I Abrahams) only".

Op die voorkant van die tjek verskyn daar 'n kruising wat met 'n stempel aangebring is. Dit bestaan uit twee parallelle dwarslyne met die woorde "not negotiable" daartussen.

Gemelde Tennant & Co het die tjek geëndosseer met die woorde: "Pay to I G Abrahams without recourse to us - Tennant & Co". Die I Abrahams aan wie die tjek geëndosseer is, is dieselfde persoon na wie verwys word deur die woorde "a/c I Abrahams" op die voorkant van die tjek.

Gemelde I Abrahams het, volgens die gestelde saak, die tjek geëndosseer aan ene Sonia Feinberg. Die oorspronklike tjek, wat met ooreenkoms ingehandig is, toon dat Abrahams 'n blanko endossement aangebring het. Hoe H dit ook al sy, die tjek is uiteindelik agterop geteken namens Sonia Feinberg, en in haar bankrekening by Barclays Nasionale Bank inbetaal. Die eiser het die bedrag van R3 600 aan Barclays Nasionale Bank betaal en die verweerder se lopende bankrekening met hierdie bedrag gedebiteer. Dit is gemene saak dat die eiser nie onder enige wanindruk kon gewees het dat Barclays Nasionale Bank die geld namens Tennant & Co invorder nie.

Die verhouding tussen bankier en kliënt behels dat die bankier sy kliënt se opdrag om te betaal, soos...