UHLALUTYO: CHUU NGCEMBE NGEMIBONGO
Published date | 18 May 2023 |
Publication title | Isolezwe Xhosa |
1. OKAJADEZWENI – IGQALA LIKAGQIRHALWAZI
2. NANKU UMPONDO ZITYURIWE
3. OKAMAVIMBELA
Lo wokuqala ujolise kongasekhoyo uNjing. Mhlobo Jadezweni. Owesibini ubhekisa kuMnu. Mbulelo Ngewu osandul’ ukuthabatha umhlalaphantsi elusasazweni lukanomathotholo kuMhlobo Wenene FM. Owesithathu ujolise kwityendye laseSajonisi uMnu. Mavimbela. Lo kaMavimbela sele ezibalule njengombhali, umhleli, nomphandi wenkcubeko. Ezi ngqondi zithe zisenza umqela eluncwadini zabe zakhelwe umkhanya yimbongi. Ndinga ndingayiphonononga le mibongo ukuze siqongqothe umongo.
Lowo uthe waba nenyhweba yokufunda umbongo osihloko sithi ‘OKAJADEZWENI – IGQALA LIKAGQIRHALWAZI’, zininzi izifundo aza kuzicholachola malunga nongasekhoyo uNjing. Jadezweni. Apha imbongi imtyibele ngobuchule uNjingalwazi isakha umfanekisongqondweni ogqamileyo. Imbongi ithi ingena nje ibe iqala ngemvanozandi yandule ukwenza ubabazo, phofu ibe idlala ngamagama. Yive xa isithi:
“Zange idutywe iDutywa ngokuzalwa kwakhe.
Ngumhlobo wazo zonk’ iziqhamo zasemyezweni.”
Imbongi xa ibabaza ububele bukaNjingalwazi ithi, “Ngumhlobo …” abe ke phofu ekwanguMhlobo nanjengoko sele nditshilo ngentla ukuba igama lenkobe likaNjing. Jadezweni nguMhlobo. Ayiphelelanga apho imbongi, yiva xa inonga umbongo wayo ngemvanosiphelo:
“Ngumhlobo wazo zonk’ iziqhamo zasemyezweni.
Ebengekhe angakonyuli uqengqelek’ emtyibilizini.
Wonke umntwana ebengowakhe sele engowasemzini.
Ngutat’ obelulutho kubantwana bonke abangabakhe.
Ngumhlohl’ obezingca ezidla eqinisekile ngesiXhosa sakhe.”
Olu caphulo lungentla lunemigca emihlanu, kulowa wokuqala imbongi ibabaza ububele bukaNjingalwazi iqala ngesibizo esithi “Ngumhlobo …” Kumgca wokugqibela xa iphuma kubabazo lobubele ingena ekuzingceni kukaNjingalwazi ngolwimi lwakhe, ingena ngesibizo esithi “Ngumhlohli …” UNjingalwazi uthi engumhlobo abe engumhlohli. Bubuchule bokunonga umbongo nokuyondelelanisa amagama obu. Nantso imbongi iqhuba isithi:
“Soze akuxheshe abe ekuxhaya,
Ezichithel’ ixesha elixhatshwe ngamaxhala.
Soze abuyis’ isixhiba sele umxhamlile,
Ebeth’ akukubona akuxhumele ngokukuxhawula.
...
To continue reading
Request your trial