Sukuthula! Yiba ngummeli woncedo

Published date19 August 2021
Publication titleIsolezwe Xhosa
Ibhalwe gu BANATHI MGQOBOKA

Isenzo sokumamela ngexesha lokuziphatha gwenxa kwabasetyhini kunye namantombazana yingxaki enzulu kwezentlalo.

Izenzo zokuziphatha gwenxa ngokwesondo ezithi zibonakalise ukungcungcuthekiswa, ubundlobongela, ukubethwa okanye ukuxhatshazwa ziyanda eMzantsi Afrika. Phakathi kukaJanuwari noMatshi wama2021, ali-12 133 amatyala olwaphulomthetho ngokwesondo axeliweyo njengoko kubonisiwe kwikota yesine yowama2020/2021 yeeNkonzo zamaPolisa oMzantsi Afrika (SAPS). Kule ndlela yokulandelela, iMpuma Koloni yodwa ibhale iimeko ezingama2 024. La matyala olwaphulomthetho ngokwesondo acacisiwe yiSAPS ukuba abandakanye ukudlwengulwa, ukuhlaselwa ngokwesondo, ukuzama ukuxhaphaza ngokwesondo kunye nokunxibelelana nezenzo zesondo. Ezo zenzo zesondo azivunyelwanga kwaye zihlala zisenza ixhoba ukuba lingonwabi, loyike kwaye libe sesichengeni.

Uninzi lwethu ngabantu ababukele bengathethi ngesinyanzeliso sesincwaso. Kutheni sisoyika ukuthetha phandle? Okanye ngaba sicinga ukuba kufanelekile ngakumbi ukujonga ishishini lethu? Ngokwengqondo, le ndlela yokuziphatha komntu inokubonisa ukuba sinokubandezeleka ngenxa 'yokuma' ngexesha lokuziphatha okubi. Ngokophando lwengqondo, isisombululo sokwaphula la manqanaba okuthula kukukhuthaza iimpendulo zabaluncedo.

Ithiyori yokuncamathisela yanamhlanje ngokunxulumene neemeko zobundlobongela isixelela ukuba ummeli ubalulekile kunxibelelwano olukhulayo phakathi komenzi wobubi kunye nexhoba lobundlobongela. UNjingalwazi Lisa Young ovela kwisebe lezenzululwazi kwiYunivesithi iRhodes uthi ugxininiso kumatyala obundlobongela akufuneki lubekwe kuphela kwixhoba nakumenzi wobubi, umbukeli udlala indima ebalulekileyo naye.

“Rhoqo kugxilwa kuphela kumenzi wobubi oyena mntu wenza ubundlobongela kunye nexhoba elinguye ofumana ubundlobongela. Kodwa le nto ithiyori itsaleleke kuyo yindlela abantu abasabela ngayo kubundlobongela, nokuba bayabuvumela ukuba benzeke, bangenelele okanye babukhuthaze. Oku kubaluleke kakhulu ekubeni olu dlelwane lobundlobongela luyaqhubeka kwaye luyaqhubekeka luze luzivelise kwakhona kolunye ubudlelwane okanye luyayeka,” utshilo uYoung.

Ubudlelwane phakathi kwempembelelo yomntu obukele kunye nobudoda yinto edibeneyo yokwenza xa kujongwana nemicimbi yenkqubela phambili yesondo engacelwanga kubantu basetyhini kunye namantombazana. ULindsay Kelland, umhlohli omkhulu kwiziko iAllan Gray Centre for Leadership Ethics kwiRhodes University's Philosophy Department uthi kukho inkcubeko evumayo phakathi kwamadoda...

To continue reading

Request your trial

VLEX uses login cookies to provide you with a better browsing experience. If you click on 'Accept' or continue browsing this site we consider that you accept our cookie policy. ACCEPT