S v Khanjwayo; S v Mihlali

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Lichtenberg RP, Van Coller R en Cillié R
• Judgment Date: 28 October 1999
• Citation: 1999 (2) SACR 651 (O)
• Hearing Date: 28 October 1999
• Counsel: J Fourie namens die appellante Mev Landman namens die Staat
• Court: Orange Free State Provincial Division

Cillié R:

Vanweë die feit dat die twee appellante se appélle op dieselfde grondslag berus, was dit gerieflik om die twee appélle saam aan te hoor en daaroor te beslis. Daar sal dus voortaan geriefshalwe na die appellante Khanjwayo as die eerste appellante en na die appellante Mihlali as die tweede appellante verwys word ten spyte J daarvan dat dit twee afsonderlike appélle is. I

Cillié R

Die twee appellante is beide op dieselfde dag in twee afsonderlike verhore in die landdroshof skuldig bevind aan A oortreding van art 5(b) van die Wet op Dwelmmiddels en Dwelmsmokkelary 140 van 1992 deurdat hulle met 'n ongewenste afhanklikheidsvormende stof, te wete dagga, handel gedryf het.

Beide appellante het skuldig gepleit en was deur dieselfde prokureur verteenwoordig. Ten aansien van beide is B verklarings soos beoog in art 112(2) van Wet 51 van 1977 ingehandig. In haar verklaring erken die eerste appellante, onder andere, dat sy 76,4 kg dagga besit het met die doel om dit te verkoop. Sy erken ook dat die waarde van daardie dagga R76 400 is. In die tweede appellante se verklaring word, onder andere, erken dat sy C 69 kg dagga besit het met die doel om dit te verkoop en dat die waarde daarvan R69 000 was. Die distrikshoflanddros was tevrede dat die twee appellante al die elemente van die ten laste gelegde misdryf erken het en beide is toe skuldig bevind soos aangekla. Die volgende verskyn dan op beide oorkondes:

'Hof: Aangesien dit blyk dat hierdie misdryf gepleeg is ingevolge art 51(2) van Wet 105 van 1997 en hierdie hof nie oor gemelde D minimum jurisdiksie beskik nie, word die verrigtinge gestaak in terme van art 114(1)(a) van Wet 51 van 1977 en word beskuldigde na streekhof wat regsbevoegdheid het verwys vir vonnis.'

Ongeveer twee weke later het beide appellante voor die streekhof verskyn vir vonnisoplegging. Beide was weer E deur dieselfde prokureur as wat in die distrikshof namens hulle verskyn het, verteenwoordig. 'n Gewaarmerkte afskrif van die oorkonde in elke saak is aan die streeklanddros voorgelê en beide is toe, soos voorsien in art 114(3) van Wet 51 van 1977, weer formeel skuldig bevind. Na mondelinge mededelings deur die prokureur van die versagtende omstandighede ten aansien van elke appellante, waarna hierin later weer verwys sal word, is F bevind dat daar 'helaas' geen 'wesenlike en dwingende omstandighede' bestaan wat die oplegging van 'n G mindere vonnis as die wetlik voorgeskrewe minimum vonnis regverdig nie. Beide is toe gevonnis tot 15 jaar gevangenisstraf.

Die verwysing na die afwesigheid van 'wesenlike en dwingende omstandighede' wat die oplegging van 'n mindere vonnis as die voor-geskrewe minimum vonnis regverdig, is 'n verwysing na die bepalings van art 51(2)(a) saamgelees met Deel II van Bylae 2 van die Strafregwysigingswet 105 van 1997. Gemelde subartikel bepaal as volg:

'51(2) Ondanks enige ander Wet maar behoudens subarts (3) en (6), moet 'n Streekhof of 'n Hoë Hof - H

(a)

indien hy 'n persoon skuldig bevind aan 'n misdryf in Deel II van Bylae 2 bedoel, die persoon, in die geval van -

(i)

'n eerste oortreder tot gevangenisstraf vir 'n tydperk van minstens 15 jaar vonnis;' I

Subartikel (3)(a) lees as volg:

'(3) (a) Indien 'n hof in subart (1) of (2) bedoel, tevrede is dat daar wesenlike en dwingende omstandighede bestaan wat die oplegging van 'n mindere vonnis as die vonnis by daardie subartikels voorgeskryf regverdig, teken hy daardie omstandighede in die notule van die verrigtinge aan en kan hy daarop sodanige mindere vonnis oplê.' J

Cillié R

A In Deel II van Bylae 2 word, onder andere, ' 'n Misdryf bedoel in art 13(f)' van die Wet op Dwelmmiddels en Dwelmsmokkelary 140 van 1992, indien bewys is dat -

'(a)

die waarde van die betrokke afhanklikheidsvormende stof meer as R50 000 is;'

B vermeld.

Artikel 13(f) van die vermelde Wet op Dwelmmiddels en Dwelmsmokkelary 140 van 1992 verklaar 'n oortreding van art 5(b) van die Wet synde handeldryf in, onder andere, 'n ongewenste afhanklikheidsvormende stof, 'n C misdryf. In Deel III van Bylae 2 van daardie Wet word cannabis (dagga) tot 'n ongewenste afhanklikheidsvormende stof verklaar.

Dit is dus duidelik dat die misdryf waaraan die appellante skuldig bevind is, getref word deur die voormelde D bepalings van art 51 van Wet 105 van 1997. Die appellante se erkenning van die waarde van die dagga neem enige bespreking van die vraag watter waarde presies die Wetgewer hier in gedagte gehad het, buite die bestek van hierdie appél. Die streeklanddros was dus heeltemal korrek in sy benadering dat oorweeg moet word of hy tevrede is dat daar 'wesenlike en dwingende omstandighede' bestaan wat die oplegging van 'n mindere vonnis E as die voorgeskrewe 15 jaar gevangenisstraf regverdig.

Die grondslag van mnr Fourie, namens beide appellante, se betoog was dat die kumulatiewe effek van die versagtende omstandighede wat daar ten aansien van elke appellant bestaan, voldoende behoort te gewees het F om die streeklanddros tevrede te stel dat daar wel 'wesenlike en dwingende omstandighede' bestaan wat in elkeen van die twee gevalle die oplegging van 'n mindere vonnis dan die voorgeskrewe minimum vonnis regverdig. Dit maak dit nodig om, al is dit bloot ter boekstawing daarvan, daardie aangevoerde versagtende faktore weer te gee.

G Die eerste appellante is 30 jaar oud, 'n algehele eerste oortreder en die moeder van drie minderjarige kinders wat van haar sorg afhanklik is. Sy het skuldig gepleit en het, volgens haar prokureur, berou gehad oor wat sy gedoen het. Sy bedryf 'n kleuterskool, maar haar inkomste daaruit blyk nie uit die oorkonde nie. Die tweede appellante is 24 jaar oud, 'n algehele eerste oortreder en die moeder van vier minderjarige kinders. Sy het skuldig H gepleit en, aldus die streeklanddros, 'oop kaarte met die hof gespeel'. Sy is werkloos.

Die vraag wat presies 'wesenlike en dwingende omstandighede' daarstel is in die enkele beslissings wat tans al I beskikbaar is, nie enersluidend beantwoord nie. In S v Mofokeng and Another 1999 (1) SACR 502 (W) het Stegmann R die probleem as volg benader op 522i ev:

'Parliament has not indicated what it, as the law-maker, had in mind when it chose the phrase "substantial and compelling circumstances" that might justify a sentence less severe than that which it...