Inleiding. Hoofstuk 1

• DOI: 10.10520/EJC74023
• Pages: 1-7
• Published date: 01 January 2004
• Date: 01 January 2004

HOOFSTUK 1

INLEIDING

1.1 Inleiding

Oor die algemeen kan daar aangevoer word dat maatskappye in-

gevolge die beginsel van meerderheidsbewind bestuur word: die

aandeelhouers wat die meerderheid stemme hou, oefen die beheer

uit in ’n maatskappy. Hierdie meerderheidsaandeelhouers het dan

ook die mag om die direkteure aan te stel wat, in die geval van klein

private maatskappye, hulself of hul familielede kan wees. Beheer wat

op hierdie wyse uitgeoefen word, kan minderheidsaandeelhouers

verhoed om ’n effektiewe sê in die bedryf van die onderneming te

hê1indien die statute of ’n aandeelhouersooreenkoms2byvoorbeeld

nie daarvoor voorsiening maak dat minderhede ’n direkteur mag

aanwys nie, en hulle voortdurend in vergaderings oorstem word. In

sulke omstandighede bestaan die gevaar dat die meerderheid hul

mag kan aanwend ten einde hul eie belange te bevorder.Dit is veral

’n probleem in klein private maatskappye, veral dié wat merendeels

soos ’n vennootskap bedryf word.3In sulke maatskappye koester

aandeelhouers dikwels persoonlike verwagtinge soos dat hulle in ’n

diensverhouding in die maatskappy sal staan of ’n gelyke deel sal

hê aan die bestuur van die maatskappy. Besluite wat hierdie ver-

wagtinge raak kan deur ’n meerderheidstem geneem word. Waar

aandeelhouers in so ’n maatskappy benadeel voel, kan hulle nie

sonder meer hul kapitaal wat in die maatskappy belê is, onttrek nie,

en voorts is daar ook nie ’n mark vir sulke aandele nie.

1 In Amerika is daar ’n bekende staaltjie aangaande ’n befaamde joer-

nalis wat eens gevra is wat die aandele in sy maatskappy werd was.

“There are 51 shares,” het hy gesê “that are worth $250,000. There

are 49 shares that are not worth a ...”. Hoewel hierdie antwoord hu-

moristies is, en dit die toedrag van sake waarskynlik in ’n mate oordryf,

dra dit tog by om op treffende wyse die onbenydenswaardige posisie

te illustreer waarin ’n minderheidsaandeelhouer kan verkeer. Hierdie

staaltjie word oa aangehaal in Murdock “The evolution of effective

remedies for minority shareholders and its impact upon valuation of

minority shares” (1989-90) Notre Dame Law Review425; Humphrys

v Winous Co 165 Ohio St 45, 50, 133 NE 2d 780, 783 (1956); O’Neal

en Thompson O’Neal’s oppression of minority shareholders (1985) 2de

uitg (losbladuitg) Vol 1 (hierna O’Neal en Thompson Vol 1) par 1:03.

2 Sien in hierdie verband hfst 5 5.2.1 hierna.

3 Sien hfst 3 Deel I 1.4.2.6 vir ’n uiteensetting van die eienskappe van

so ’n maatskappy.

1