Die geregtelike bestuurder en ondernemingsreddingspraktisyn

• DOI: 10.10520/EJC133217
• Published date: 01 January 2012
• Pages: 109-157
• Date: 01 January 2012
• Author: L.M. Jacobs

109

6 DIE GEREGTELIKE BESTUURDER EN

ONDERNEMINGSREDDINGSPRAKTISYN

6.1 Doelstelling en werkswyse

6.1.1 Doelstellings

Een van die belangrikste rolspelers in die besigheidsreddings-

prosedure is die persoon wat die beheer en bestuur van die

maatskappy oorneem. In die 1973 Wet word daar na die persoon

as die geregtelike bestuurder verwys.1 Die 2008 Wet verwys na

die persoon as die ondernemingsreddingspraktisyn.2

Die hoofstuk het derhalwe ten doel om die belangrikste fasette

van hierdie rolspeler te ondersoek en te ontleed.

6.1.2 Werkswyse

In hierdie hoofstuk word daar ondersoek ingestel na die

kwalifikasies van die reddingspraktisyn,3 wat onder andere insluit

sy kennis en ondervinding op die gebied. Sy bevoegdhede en

die verpligtinge wat hom opgelê word, sal ook ontleed word.

Daar sal gekyk word na die vergoeding wat aan hom betaal mag

word asook die kwessie rakende die verskaffing van sekuriteit en

laastens of hy enige persoonlike aanspreeklikheid kan opdoen en

indien wel, onder watter omstandighede?

Beide die geregtelike bestuurder4 sowel as die ondernemings-

reddingspraktisyn sal onder hierdie indelings hanteer word. Daar

sal deurgaans melding gemaak word van die Verenigde Nasies

se gids ten aansien van insolvensiereg.5

6.2 Inleiding

Die begrip “insolvensiepraktisyns” is in die Suid-Afrikaanse

konteks baie wyd en verwys na verskeie persone, alhoewel

dit geensins in ’n wet gedefinieer word nie.6 Die benaming

verwys na ’n redelik uiteenlopende groep amptenare wat onder

andere insluit: voorlopige en finale kurators in die geval van

1 Maatskappywet 61 van 1973.

2 Maatskappywet 71 van 2008.

3 Daar sal telkens na “reddingspraktisyn” verwys word as die algemene

term vir beide die geregtelike bestuurder en die ondernemings-

reddingspraktisyn.

4 Vir doeleindes van hierdie bespreking sal die term “geregtelike

bestuurder” na die voorlopige sowel as die finale geregtelike bestuurder

verwys.

5 United Nations Commission on International Trade Law: Legislative

Guide on Insolvency Law.

6 Loubser 2007:123.

110

gesekwestreerde boedels, voorlopige en finale likwidateurs van

maatskappye en beslote korporasies en die voorlopige en finale

geregtelike bestuurders in die geval van maatskappye onder

geregtelike bestuur.7

Vir doeleindes van hierdie bespreking word daar slegs op

die reddingspraktisyn gefokus. In die bogenoemde geval

sou dit die geregtelike bestuurder wees wie ingevolge die

1973 Maatskappywet aangestel word om die beheer van die

maatskappy oor te neem.8

Geregtelike bestuurder is slegs een van baie name wat al aan

hierdie amp gegee is. Besigheidsadministrateur, “turnaround

manager” en maatskappydokter is nog van hierdie name. Die mees

onlangse toevoeging kan gevind word in die 2008 Maatskappywet

wat hierna verwys as die ondernemingsreddingspraktisyn.9

Volgens die Engelse Cork-verslag hang die sukses van ’n

insolvensieregstelsel grootliks af van die persone wat dit

administreer.10 In die geval van besigheidsredding: die reddings-

praktisyn. Finch maak die volgende stelling aangaande die

belangrikheid van ’n goeie reddingspraktisyn:

“A key aspect of a good rescue regime is a propensity to

bring expertise to bear in making commercial or financial

judgments and in devising strategies that advert to all

creditor interests.”11

’n Bespreking van hierdie belangrike figuur in die besigheids-

reddingsproses sal nou volg.

6.3 “Skuldenaar in besit” teenoor die vervanging van die

bestuur

Daar bestaan twee benaderings by besigheidsredding ten aansien

van die bestuur van die maatskappy. Die eerste benadering

behels die behoud van die bestuur van die maatskappy in die

noodomstandighede.12 Dit wil sê dat die persone wat bona fide in

7 Loubser 2007:123.

8 Maatskappywet 61 van 1973: art 429 en 430.

9 Maatskappywet 71 van 2008: art 128(1)(d). “‘onderneming-

reddingspraktisyn’ ’n persoon wat ingevolge hierdie Hoofstuk aangestel

is, of twee of meer persone wat gesamentlik aangestel is, om toesig te

hou oor ’n maatskappy gedurende onderneming reddingsverrigtinge en

‘praktisyn’ het ’n ooreen stemmende betekenis.”

10 Bradstreet 2010:201. “The success of an insolvency regime is heavily

dependent on those who administer it.”

11 Finch 2005:385.

12 Kloppers 1999:430. “The choice is between leaving the current directors

in control, the so-called ‘debtor in possession’ option, or transferring

111

bestuur van die maatskappy staan, voortgaan om dit te bestuur

asof dit glad nie onder enige vorm van administrasie verkeer nie.13

Sodanige benadering staan bekend as die “skuldenaar in besit”-

benadering.14 UNCITRAL se gids ten aansien van insolvensiereg

definieer die benadering as volg:

“‘Debtor in possession’: a debtor in reorganization

proceedings, which retains full control over the business,

with the consequence that the court does not appoint an

insolvency representative.”15

Hierdie benadering word deur die Verenigde State van Amerika

nagevolg en word in hoofstuk 11 van die Amerikaanse “Bankruptcy

Code” vervat.16

Die tweede benadering kan egter gevind word by die geregtelike

bestuursmodel ingevolge die 1973 Maatskappywet wat voor-

siening maak vir die verwydering van die bestuur van enige

persoon wanneer die voorlopige geregtelike bestuurder

aangestel word.17 Die geregtelike bestuurder sal die beheer van

die maatskappy en die bates van die maatskappy tydens die duur

van die moratorium en die reddingsplan oorneem.18

Die “skuldenaar in besit”-benadering hou sekere probleme in

soos die feit dat die direksie van ’n maatskappy ’n groter gaping

vir misbruik het,19 aangesien die direkteure die maatskappy onder

administrasie kan plaas en dus verligting kan kry by wyse van ’n

moratorium ten aansien van skuldeisers, maar steeds in beheer

van die maatskappy kan bly.20 Verder behoort daar in gedagte

control to a neutral third party as is currently the case with the judicial

management.”

13 Bradstreet 2010:199.

14 Bradstreet 2010:199. “...approach of ‘debtor in possession’ which

allows for the bona fide management of the company to continue as if

it were not under any form of administration.”

15 UNCITRAL dokument Legislative guide to Insolvency Law: 5 item 2(l).

16 Kinsler 1997:150; Bradstreet 2010:199.

17 61 van 1973: art 428(2)(a). “A provisional judicial management order shall

contain directions that the company named therein shall be under the

management, subject to the supervision of the Court, of a provisional

judicial manager appointed as hereinafter provided, and that any other

person vested with the management of the company’s affairs shall from

the date of the making of the order be divested thereof.”

18 Kloppers 1999:430.

19 Kloppers 1999:430.

20 UNCITRAL dokument Legislative guide to Insolvency Law: 166 item

(c)17. “There may be, however, disadvantages to this approach, which

include it being used in situations where the outcome is clearly not

likely to be successful or to delay the inevitable with the result that