Bon Quelle (Edms) Bpk v Munisipaliteit van Otavi

• Jurisdiction: South Africa
• Citation: 1989 (1) SA 508 (A)

Bon Quelle (Edms) Bpk v Munisipaliteit van Otavi
1989 (1) SA 508 (A)

1989 (1) SA p508

Citation	1989 (1) SA 508 (A)
Court	Appèlafdeling
Judge	Rabie WN HR, Joubert AR, Botha AR, Hefer AR, Vivier AR
Heard	September 9, 1988
Judgment	September 29, 1988

Flynote : Sleutelwoorde H

Spoliasie — Ten opsigte van 'n serwituutreg — Mandament van spolie wel beskikbaar vir die herwinning van verlore besit van 'n serwituutreg — Onnodig om die serwituut te bewys — Status quo moet herstel word totdat dit vasgestel word of die serwituut inderdaad bestaan. I

Headnote : Kopnota

Dit kan as korrek aanvaar word dat die mandament van spolie beskikbaar is vir die herwinning van die verlore besit (in die sin van quasi-possessio wat bestaan uit die daadwerklike gebruik van die serwituut) van 'n serwituutreg. In so 'n regsproses is dit onnodig om die serwituut te bewys. Alhoewel dit onlogies mag voorkom dat die serwituut nie bewys hoef te word nie, is dit die status quo wat deur die mandament van spolie herstel moet word totdat dit vasgestel word of J die serwituut inderdaad bestaan.

1989 (1) SA p509

A Jansen v Madden 1968 (1) SA 81 (GW) en Beukes v Crous en 'n Ander 1975 (4) SA 215 (NK) omvergewerp.

Die beslissing in die Hooggeregshof van Suidwes-Afrika in Munisipaliteit van Otavi v Bon Quelle (Edms) Bpk bevestig. B

Flynote : Sleutelwoorde

Spoliation — In respect of a right of servitude — Mandament van spolie indeed available for the restoration of lost possession of a right of servitude — Not necessary to prove the servitude — Status quo must be restored until it can be determined whether the servitude indeed exists.

Headnote : Kopnota

It can be accepted as correct that the mandament van spolie is available for the restoration of the lost possession (in the sense of quasi-possessio which consists of the actual use of the servitude) of C a right of servitude. In such legal proceedings it is unnecessary to prove the servitude. Although it might appear to be illogical that the servitude does not have to be proved, it is the status quo which has to be restored by the mandament van spolie until it is determined whether the servitude indeed exists.

Jansen v Madden 1968 (1) SA 81 (GW) and Beukes v Crous en 'n Ander D 1975 (4) SA 215 (NC) overruled.

The decision in the South West Africa Supreme Court in Munisipaliteit van Otavi v Bon Quelle (Edms) Bpk confirmed. E

Case Information

Appèl teen 'n beslissing in die Hooggeregshof van Suidwes-Afrika (Mouton R). Die feite blyk uit die uitspraak van Hefer AR.

A C le Roux SC (bygestaan deur B C van den Heever) namens die appellant het na die volgende gesag verwys: Ngewu and Others v Union Co-operative Bark & Sugar Co Ltd 1982 (4) SA 390 (N) op 394B - D; F Nino Bonino v De Lange 1906 TS 120; Nienaber v Stuckey 1946 AD 1049 op 1054; Shapiro v South African Savings and Credit Bank 1949 (4) SA 985 (W) op 991; Sebastian and Others v Malelane Irrigation Board 1950 (2) SA 690 (T) op 693; Painter v Strauss 1951 (3) SA 307 (O) op 318F - H; Rooibokoord Sitrus (Edms) Bpk v Louws Creek Sitrus Koöperatiewe G Maatskappy Bpk 1964 (3) SA 601 (T) op 604, 607C; Jansen v Madden 1968 (1) SA 81 (GW) op 83H - 84A; Van Wyk v Kleynhans 1969 (1) SA 221 (GW); Beukes v Crous en 'n Ander 1975 (4) SA 215 (NK) op 218G - H; Naidoo v Moodley 1982 (4) SA 82 (T); Froman v Herbmore Timber & Hardware (Pty) Ltd 1984 (3) SA 609 (W); J C Sonnekus Sakereg Vonnisbundel op 55, 57; J C Sonnekus 'Mandament van Spolie - Kragtige Remedie by H Kragonderbreking' 1985 TSAR op 331; A J van der Walt Die Ontwikkelings van Houerskap (Doktorale Proefskrif PU vir CHO (1985)) op 674 et seq ; A J van der Walt 'Three Cases on the Mandament van Spolie' (1983) SALJ op 689; A J van der Walt 'Toepassing van Mandament van Spolie op Onroerende Sake' 1986 TSAR op 223; De Waal 1984 THRHR op 115; Price The Possessory Remedies in Roman-Dutch Law (1947) op 55 - 61, 107 - 110; 1975 Annual I Survey of SA Law op 244 - 6; The Southern Life Association v Du Plessis and Others 1931 Watermeyer's Reports 81; Van der Merwe v Hollins 1924 Hall's Reports 63; Cowburn v Nasopie (Edms) Bpk en Andere 1980 (2) SA 547 (NK) op 554C; Voet 8.4.14; Louw v De Villiers 10 SC 328; Beckenstrater v Sand River Irrigation Board 1964 (4) SA 510 (T) op 518; J Hall en Kellaway Servitudes 3de uitg op 2; Dönges en

1989 (1) SA p510

A Van Winsen Municipal Law 2de uitg op 28; Brits Town Council v Pienaar NO and Another 1949 (1) SA 1004 (T) op 1015 et seq, 1026 et seq ; Madrassa Anjuman Islamia v Johannesburg Municipality 1917 AD 718 op 725 et seq ; Jivan v National Housing Commission 1977 (3) SA 890 (W) op 893B - D.

Z J Grobler (bygestaan deur W H Olivier) namens die respondent het na die volgende gesag verwys: Van Rensburg en Andere v Taute en Andere B 1975 (1) SA 269 (A) op 303A - B, 303B - D; Worman v Hughes and Others 1948 (3) SA 495 (A) op 505; Haviland Estates (Pty) Ltd and Another v McMaster 1969 (2) SA 312 (A) op 322A - B; Stuart v Grant 1903 NLR 416 op 427 - 8; London and South African Exploration Company Ltd v Kimberley Town Council 1882 HCG 136 op 152 - 3; Hall Servitudes (1973) C op 45; Otto's Executor v Frampton 1896 NLR 114 op 120 - 1; Lissack and Co v Sigma Building Co 1897 (4) OR 213; Johannesburg Town Council v Government of the Transvaal 1902 TS 263 op 267; Stow v Hurd 1916 OPD 200 op 204 - 5, 209; Wilhelm v Norton 1935 EDL 143 op 157; Tauber v Venter 1938 EDL 82 op 91; Nel v Louw 1955 (1) SA 107 (K) op 113B; Estate D Gardiner v Town Council of Port Elizabeth 1902 SC 507 op 514, 516; Hobson and Hobson v Taljaard 1929 OPD 132 op 136; Willoughby's Consolidated Co Ltd v Copthall Stores Ltd 1918 AD 1 op 18; Voet (Gane -vertaling) Commentarius ad Pandectas 8.4.18, 41.2.11, 8.4.1, 8.5.2, 43.16.2 en 6, 41.2.16, 43.16.6; Kommissaris van Binnelandse Inkomste v Anglo American Housing Co Ltd 1960 (3) SA 642 (A) op 654F - E G, 654H - 655B; Van Leeuwen (Kotze -vertaling) Roman-Dutch Law 2.19.5, 1.8.1, 2 en 3; Van Leeuwen Censura Forensis 1.2.14; McIntosh v Corbishley 1943 TPD 127 op 129 - 30; Ness and Another v Greef 1985 (4) SA 641 (K) op 647B - C; Froman v Hermore Timber and Hardware (Pty) Ltd 1984 (3) SA 609 (W) op 610I - 611D; Nino Bonino v De Lange 1906 TS 120 F op 122; Nienaber v Stuckey 1946 AD 1049 op 1053, 1055 - 6, 1059 - 60; Burnham v Neumeyer 1917 TPD 630 op 633; Sillo v Naudé 1929 AD 21; Van Eck NO and Van Rensburg NO v Etna Stores 1947 (2) SA 984 (A) op 1000; De Groot (Lee -vertaling) Introduction to Roman-Dutch Law 2.2.5 en 6; Van der Keessel (Van Warmelo -vertaling) Voorlesinge band 2 (1963) 2.2.5; Wassenaar Practyck Judicieel 14.1, 13.1; Van der Linden Verhandeling G over de Judicieele Practijcq 2.22.1 en 2; Lee Introduction to Roman-Dutch Law (1953) op 161; Lunn v Kretzmer 1947 (3) SA 591 (W) op 596 - 7; Naidoo v Moodley 1982 (4) SA 82 (T) op 84E; Sebastian v Malelane Irrigation Board 1950 (2) SA 690 (T) op 693; Joubert (red) The Law of South Africa band 27 op 67 para 74; Burger v Van Rooyen 1961 (1) SA 159 (O) H op 160D - 161H; Jansen v Madden 1968 (1) SA 81 (GW) op 84A; Beukes v Crous en 'n Ander 1975 (4) SA 215 (NK) op 219E - G; Yeko v Qana 1973 (4) SA 735 (A) op 739E - G; Van der Walt SALJ 689 op 691; Price The Possessory Remedies in Roman-Dutch Law (1947) op 107; Scholtens 1968 Annual Survey of SA Law op 211 - 12; Scholtens 1969 Annual Survey of SA Law 176 op 177 - 9; Van Bynkershoek I Observationes Tumultuariae 2346; Madrassa Anjuman Islamia v Johannesburg Municipality 1917 AD 718 op 725 - 6; Roodepoort-Maraisburg Town Council v Eastern Properties (Pty) Ltd 1933 AD 87; Brits Town Council v Pienaar NO 1949 (1) SA 1004 (T) op 1015 - 16, 1026; Jivan v National Housing Commission 1977 (3) SA 890 (W) op 893B - D.

Cur adv vult.

J Postea (September 29).

1989 (1) SA p511

Judgment A

Hefer AR:

Hierdie appèl is gerig teen 'n spoliasiebevel wat Mouton R in die Hooggeregshof van Suidwes-Afrika op aansoek van die huidige respondent teen die appellant verleen het. Die bevel lui soos volg:'Die respondent word beveel om onmiddellik en ante omnia die vloei van minstens 121/2 % van die water wat uit die Otavifontein op die resterende gedeelte van die plaas Otavi-fontein 794, distrik Grootfontein, soos aangewys deur punt G op kaart nr A61/46 aangeheg by notariële serwituut 6/1946, afkomstig is na die reservoir waaruit die applikant se water voorsien word, te herstel.'

Dit is onnodig om die feite wat aanleiding gegee het tot die aansoek volledig uiteen te sit. Ek volstaan met wat volg.

C Vir etlike dekades voor 1986 het die respondent water gebruik uit die Otavifontein wat op 'n plaas naby die dorp Otavi geleë is. Die water is uit die fontein na 'n opgaartenk gepomp vanwaar dit na die dorp gelei en onder die inwoners versprei is. Gedurende Julie 1986 het die appellant, aan wie die plaas sedert 1982 behoort, die vloei van die water na die opgaartenk afgesny. Dit is waarvoor die respondent hom in die D aansoek bekla het. Sy saak is bondig saamgevat in die slotparagraaf in die funderende verklaring van die stadsklerk waarin beweer is dat die appellant

'...