2020 volume 1 p 088

• Published date: 03 February 2020
• Date: 03 February 2020

TSAR 2020

. 1 [ISSN 0257 – 7747]

88

Aantekeninge

’N VERMEEND ONDERHOUDSBEHOEWENDE VERWANT

EN UITDRUKLIKE ONTERWING DEUR POTENSIEEL

ONDERHOUDSPLIGTIGE

Ilott v The Blue Cross 2017 4 All ER 545 (SC)

1 Inleiding

Aan die hand van ’n onlangse beslissing va n die Engelse supreme court in Ilott v The

Blue Cross (2017 4 All ER 545 (SC)) op appèl van die court of appeal word enkele

opmerkings gemaa k oor die hantering van ’n testateur se uitd ruklike onterwi ngswil

in daardie regstelsel. Omd at van die Suid-Afrik aanse regters d ikwels ook in

aangeleenthede van die erf reg en in die besonder by die in kleding van die nor me

van die testate erf reg soos by testamentsu itleg uitsprake uit daard ie regstelsel as

voorbeeld benut, is dit sinvol om krities met hierd ie uitspraak om te gaa n. Slegte

voorbeelde verdien geen klakkelose navolging nie. Daa rteenoor word ook verw ys

na die hantering va n ’n duidelike onterwingsbedoeling i n sommige Vastelandse

regstelsels soos die Duitse, Belgiese of Nederlandse reg wat nou wel voorsiening

maak vir ’n “onterwing” s elfs van die legitieme porsie wat andersins st eeds soos ’n

heilige koei in gemelde Vastelandse stelsels hanteer word ten einde aa n die tersake

verwante ’n gewaarborgde aanspraak op ’n deel van die erater se boedel te verleen

ongeag die testateur se u itdrukl ike laaste wil. Daa ruit blyk dat die deur toeneme nd

in van die Vastelandse stelsels op ’n skree oopgelaat word om in uitsonderlik harde

gevalle ’n uitkoms te gee wat meer in lyn is met die test ateur se wil én met die

gemeenskapsoort uiging. Die Ilott-uitspr aak van die ander ka nt van die Engelse

kanaal dui da arenteen op ’n teenoorgestelde beweging.

In die Engelse reg word behoudens vir die gevalle van ’n daad werkli ke

versorgingsaf hankli ke se vordering, daar van uitgegaan dat ’n testateur volle

testeerv ryheid geniet en na keuse selfs mag besluit om som mige van of al sy

kinders te onter f ten gunste van sy m innares, d ie dierebeskermingsvere niging of

die kerk. In 2016 het regter Marray byvoorbeeld beslis dat die oorledene Jorda n

ten volle testeerbevoeg opgetree het toe hy sy te stament gewysig het om aan sy

minnares Elliott al sy rykdom van meer as £2 m iljoen na te laat e n daarmee sy

vorige testament te her roep waarkrag tens sy buite-eg telike dogter Simmonds nog

minstens £100 000 sou erf (The Daily Telegraph (8 April 2016)). Niks het gehaper

met die testeerbevoegdheid van die te stateur Jordan nie en sy geldig geuite la aste

wil word gehandhaaf niete enstaande die feit dat da ardie dogter uiters t eleurgesteld

was – veral in die lig van die ekst ra moeite wat sy kort voor sy dood nog gedoen het

om hom gereeld te besoek en vir hom klei n karweiwerkies te verrig.

Die Belgiese dame Boël wat na eie bewering ’n buite-egtelike dogter va n die

vorige Belgiese koning A lbert II is en ha ar status tans met behulp van ’n verpligte

ondersoek van haar en d ie beweerde vader se DNA wetenskaplik wil vas stel, sal

anders as die dame Sim monds in Engeland wél aanspraak op die legitieme porsie as

réserwe kan ma ak as haar bewering oor haar bloedband met d ie koning bewaarheid

word – hoewel sy publiek beweer: “Ik wilde Koning Albert II nooit doen lijden”

(Delphine Boël na die uitspraak van die hof van appèl – VTMNi euws (24- 05-201 9)).

(Die sappige verhaal is ook buite België as nuu swaardig in die dagpers gedr a: “Ein

2020 TSAR 88

© Juta and Company (Pty) Ltd

’N VERMEE ND ONDERHOUDSBEHOEW ENDE VERWANT EN UITDRUK LIKE ONTERWING 89

[ISSN 0257 – 7747] TSAR 2020

. 1

Gericht in Brüssel hat nun entschieden, dass sich der 84-jährige Ex-Regent in den

kommenden drei Monaten eine m DNA-Test unterziehen muss” – “Vaterschaftsk lage:

Albert muss zu m DNA-Test” NDR (06-11-2018), nadat die grondwetli ke hof in 2016

beslis het dat die koning nie verhewe is bó die reg nie.) Die Belgiese reg laat ook nie

die koning toe om die réserwe-aanspraa k testamentêr uit te sluit nie – voor die reg

is almal gelyk. Die nale uitsp raak van die hof van cassatie van 13 Desember 2019

beëindig d ie koningshuis se regsman euvers om die pynlike u itslag langer uit te stel.

2 Ilott v The Blue Cross

2.1 Die feite

In die Engelse Ilott-geval kan die feite kort gehou word. Jackson, die moede r van

die appellant, was reeds voor die geboorte van hul eer steling in 1961 deur die vroeë

afsterwe van haa r eggenoot weens ’n bedryfsongeluk by sy werk as weduwee

agtergelaat en moes self sien kom kla ar met die grootmaak, versor ging en opvoeding

van hul dogter, d ie latere Ilott. Met sewentien het d ié minde rjarige i n 1978 in

weerwil van die tee nstand van haar moeder haar oue rhuis verlaat en by haar vriend,

’n vrys kutakteur in ’n klein teatergroepie, ingetrek met wie sy v yf jaar later wel

getroud is. Die moeder se herhaalde p ogings om die breuk met haa r dogter te heel,

was vergeefs. Selfs haar besoek aa n die kraami nrigting met d ie geboorte van die

eerste van haar k leinkinder s is haar nie met dan k afgeneem nie. Haar oorvloedige

geskenke v ir die jong moeder en d ie baba is ook versmaai en verwerp. Ook haar

latere pogings om die verhouding met h aar dogter en vy f kleinkinde rs te herstel,

is uitdru klik deur die dogt er verwerp (549 par 4 van die uitspraa k van die supreme

court). Dit voer daartoe dat die bed roefde moeder in al haar opvolgende testamente

sedert 1984 by herhaling haa r wil om haar dogter t e onterf uitdr uklik bevestig

én gemotiveer het. Met ’n verwysing na daa rdie motivering het sy die grond slag

van haar testa mentêre bevoordeling van verskil lende liefdadigheidsorganisasies

verduidelik. Daar uit blyk vir die hof onomwonde dat die onterwing van haar dogter

geen onbesonne louter emosionele gier van verbygaande a ard was nie:

“‘She did not get in touch with me and I hea rd from her husband’s pare nts that she had a baby boy.

When I heard abou t this, I visited her in hospit al and took owers and brought up he r perambulator

and other prese nts. However, she made herself very unplea sant and wished to h ave nothi ng to do

with me. Therefore she re ceives nothi ng from me at my death .’ ... It si milarly st ated her settled

conclusion that no prov ision should be made for Mrs Ilot t, saying that she felt no moral o r nancial

obligation towards h er in view of what had happened, a nd it instructed her execut ors to resist any

claim which Mrs I lott might make. ...” (550-551 par 6 van d ie uitspraak van die supreme court).

Die dogter, haar man en hul gesi n wou niks ooit met die moeder te doen hê nie –

tótdat na die moeder se dood i n 2004 blyk dat die moeder ’n nogal besonder batige

boedel van prakties ’n half mi ljoen pond nagelaat het.

Luidens die geldig verlyde testament van die test atrise het sy haar dog ter

uitdruk lik onterf en ook die agtergr ond vir die wilsbesluit om ander begunst igdes te

benoem duidelik uitgespel. Al d ie bates van die testatr ise is bemaak aa n meerdere

liefdadigheidsorganisasies wat al mal dien ter bevordering va n die belange en

beskerming van diere en voëls (di die Royal Society for the Prevention of Cr uelty

to Animals, Royal Societ y for the Protection of Birds en T he Blue Cross Animal

Welfare Charity). Dit was dus nie ’n geval van ’n leë onterw ing met geen alternatiewe

benoeming van test ate begunstigdes sod at die norme van die intest ate erfreg tóg

nog toepassing kon vind nie.

© Juta and Company (Pty) Ltd