Van Heerden v Pienaar

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Rabie HR, Jansen AR, Viljoen AR, Botha AR en Smalberger AR
• Judgment Date: 29 September 1986
• Citation: 1987 (1) SA 96 (A)
• Hearing Date: 08 September 1986
• Court: Appellate Division

Botha AR:

Die geskilpunt wat in hierdie appèl beslag moet word, val binne 'n baie klein bestek. Dit gaan om die geldigheid van C 'n beweerde ooreenkoms tussen die partye in verband met 'n landbouhoewe wat bekend staan as hoewe 15, Newmarket Landbouhoewes, en waarna ek voorts sal verwys as 'die grond'.

Die appellant kom in hoër beroep teen 'n bevel wat op aansoek van die respondent teen hom uitgereik is in the Witwatersrandse D Plaaslike Afdeling deur Leveson R, waarkragtens hy verbied is om die grond te vervreem totdat sekere arbitrasieverrigtinge tussen die partye afgehandel is. Die uitspraak van Leveson R is opgeneem in die Hofverslae: kyk Pienaar v Van Heerden 1985 (2) SA 337. Die appellant het van die Hof a quo verlof verkry om na hierdie Hof in hoër beroep te kom.

Die aanleiding tot die gedingvoering tussen die partye was E kortliks soos volg. Daar het 'n vennootskap van kortstondige duur tussen die partye bestaan, vir ongeveer ses maande van November 1983 tot April 1984. Die besigheid van die vennootskap is op die grond bedryf. Dit het bestaan uit die stalling en afrigting van renperde. Voordat die vennootskap tot stand gekom F het, en met die oog op die aangaan daarvan, het die partye gesamentlik, as medekopers, 'n koopkontrak gesluit met ene Fourie, die geregistreerde eienaar van die grond, waarvolgens hulle die grond van hom gekoop het vir 'n koopsom van R220 000. In die skriftelike vennootskapskontrak wat daarna opgestel is, is daar geboekstaaf dat die vennote die grond aangekoop het en G is daar voorsiening gemaak vir die verkryging van 'n lening en die registrasie van 'n verband ten bedrae van R250 000 met die oog op die betaling van die koopprys en ander onkoste in verband met die verkryging van die grond. Klaarblyklik sou die grond 'n bate van die vennootskap wees. Die vennootskapskontrak het ook bepaal dat geskille tussen die vennote by wyse van arbitrasie besleg sou word, Toe daar gepoog is om die H registrasie van die oordrag van die grond op naam van die vennote te bewerkstellig, is die partye deur hulle prokureur in kennis gestel dat dit nie moontlik was nie, vanweë die bepalings van art 5 van Wet 22 van 1919, wat die titel het 'Land-bouwhoeven (Transvaal) Registratie Wet, 1919' en waarna ek sal verwys as 'die Wet'. Artikel 5(2) van die Wet is die I spil waarom die geskil tussen die partye tans draai, soos weldra sal blyk. Vir huidige doeleindes hoef slegs vermeld te word dat die grond 1,4950 hektaar groot is, dat 'n onderverdeling daarvan in twee gelyke dele tot gevolg sou hê dat elk van die onderverdelings kleiner as 1 morg in grootte sou wees, en dat die registrasie van transport op naam van die twee partye gesamentlik dus nie toelaatbaar was nie, volgens J art 5(2) van die Wet (in die veronderstelling

Botha AR

A dat die Wet op die grond van toepassing is). As gevolg van hierdie toedrag van sake het die appellant toe 'n nuwe koopkontrak met Fourie gesluit op sy eie naam alleen, waarvolgens slegs hy die koper van die grond was, vir dieselfde prys as voorheen. Ingevolge hierdie koopkontrak is die oordrag van die grond op naam van die appellant alleen geregistreer. B Nadat die vennootskap tussen die partye verbrokkel het en ontbind is, het die respondent 'n advertensie in 'n tydskrif gesien, waarvolgens die grond namens die appellant op 'n veiling verkoop sou word. Dit het hom aangespoor om sy aansoek in die Hof a quo teen die appellant van stapel te stuur.

In sy beëdigde verklaring ter ondersteuning van sy aansoek het C die respondent beweer dat die oordrag van die grond op die naam van die appellant alleen geregistreer is uit hoofde van 'n mondelinge ooreenkoms wat die partye aangegaan het ten gevolge van die feit dat transport nie op albei partye se name geregistreer kon word nie. Die inhoud van hierdie mondelinge D ooreenkoms, so het die respondent beweer, was dat die grond op die appellant se naam geregistreer sou word, maar dat hy die eiendomsreg daarvan sou hou namens en ten behoewe van die vennootskap; dat die vennootskap aanspreeklik sou wees vir die betaling van die koopsom, die koste van transport op naam van die appellant, en...