Naidoo en Andere v Minister van Polisie

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Hiemstra Wn RP
• Judgment Date: 27 August 1976
• Court: Transvaal Provincial Division

Hiemstra, Wn. R. P.:

In hierdie geding is oorspronklik twee dagvaardings uitgereik, die een (Nr. 1 5400/75) ten behoewe van A Naidoo en Titus Mahlangu, en die ander (Nr. 1 5399/75) ten behoewe van Philemon Mahlangu. Albei was teen die Minister van Polisie in amptelike hoedanigheid. Omdat die betrokke feite almal binne 24 uur plaasgevind het en met mekaar verbonde was, het ek op aansoek die twee aksies geriefshalwe gekonsolideer B ingevolge Reël 11. Naidoo, Titus en Philemon is nou onderskeidelik eerste, tweede en derde eiser. 'n Gepaste kostebevel sal daaromtrent gemaak word. Die eisers beweer dat hulle gearresteer, aangerand en aangehou is deur lede van die polisiemag, handelende in die loop van hulle werkverrigting. Daar word nie beweer dat die arres en aanhouding onregmatig was nie maar ek sal veronderstel dat dit die bedoeling was en die C verweerder het dit ook so opgeneem. Die verweerder erken dat die eerste eiser, Naidoo, gearresteer is, weliswaar sonder lasbrief en dat hy aangehou is. Daar word egter ontken dat hy aangerand is en daar word ontken dat die arres en aanhouding geskied het in die loop van die polisiemanne se werkverrigting. Wat die tweede en derde eiser betref word ontken dat hulle of arresteer of aangehou is, of indien die Hof bevind dat dit wel gebeur het, word gepleit dat dit nie binne die polisiemanne se D sfeer van werkverrigting plaasgevind het nie. In elk geval word ontken dat hulle aangerand is.

Die eisers vorder onderskeidelik skadevergoeding ten bedrae van R5 000, R4 000 en R4 000 maar die verweerder ontken dat hulle E enige skade gely het.

Die betrokke vier polisiemanne was C. H. Breytenbach, indertyd speurdersersant, maar nou 'n veiligheidsbeampte by 'n firma op die Oos-Rand; P. Loock, indertyd sersant maar nou adjudant-offisier; J. Young, speurder, en J. A. du Plessis, speurderkonstabel. Hulle het, en dit is gemene saak tussen die F partye, 'n diefstal van stowe en lampe ondersoek wat na bewering in Constantiapark, Pretoria, plaasgevind het. Hulle leidraad was 'n skriftelike verklaring onder eed deur ene Boybread, wat as polisieberiggewer gewerk het. In die verklaring, deur Breytenbach van hom geneem op 30 Januarie 1975, sê hy dat 'n Bantoeman, Philemon Mahlangu en 'n Indiër, Naidoo, van Laudium, die diefstal gepleeg het en dat hy, Boybread, by een geleentheid aan so 'n diefstal deelgeneem het G en dat Naidoo hom R10 vir sy hulp betaal het. Die gesteelde goed is met Naidoo se groen stasiewa vervoer, aldus die verklaring.

Vergesel van die beriggewer Boybread het die vier manne met twee motors die namiddag van 30 Januarie 1975 op die Garstfonteinpad buite Pretoria gery op pad na 'n sjebeen waar hulle verwag het om een of meer van die verdagtes aan te tref. H Op die pad by 'n bushalte het Boybread 'n Bantoeman opgemerk en gesê: 'Daar is een'. Dit was Philemon Mahlangu, die derde eiser. Hulle het stil gehou en met hom gepraat. Daar het die reeks insidente begin, wat die volgende dag met die vrylating van Naidoo geëindig het en wat aanleiding tot hierdie geding gegee het. In die loop daarvan is Naidoo gearresteer en na die speurderskantoor in Kerkstraat gebring. Die ander twee eisers is nie formeel gearresteer nie, maar hulle is ook na die speurderskantoor gebring en ondervra.

Hiemstra Wn RP

[Die Edelagbare Regter het die getuienis ontleed en bevind dat die eiser Naidoo onregmatig gearresteer was en dat al die aanrandings plaasgevind het in breë trekke op die wyse wat die eisers beskryf het. Hy het soos volg voortgegaan].

A 'n Polisiemag kan in 'n vrye gemeenskap alleen behoorlik funksioneer as hy die hoogagting en die samewerking van die publiek geniet, en die publiek is swart en bruin net sowel as wit. Die Suid-Afrikaanse polisie geniet inderdaad hoë agting, en dit moet so bly. Die howe is nie preuts oor besliste optrede op die regte plek nie en besef ten volle in watter...