Grobbelaar v Grobbelaar

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: De Beer AR, Beyers AR, Van Blerk AR, Ramsbottom AR en Botha Wn AR
• Judgment Date: 02 October 1959
• Citation: 1959 (4) SA 719 (A)
• Hearing Date: 21 September 1959
• Court: Appellate Division

B Van Blerk, A.R.:

Willem Abraham Grobbelaar, hierna genoem die testateur, het in 1904 'n testament gemaak saam met sy vrou met wie hy getroud was in gemeenskap van goedere. Volgens die testament is die langslewende tesame met die kinders gebore uit die huwelik aangestel as C erfgename in gelyke dele van die goed van die eerssterwende onderworpe aan die langslewende se reg van vruggebruik daaroor.

Die testateur was die langslewende. Sy eggenote is in 1944 oorlede toe sewe meerderjarige kinders van die huwelik nagelaat is, vier seuns en drie dogters.

Die vaste eiendom behorende aan die gesamentlike boedel het bestaan uit die volgende plase geleë in die distrik van Fauresmith, naamlik:

(a) D die plaas Legkraal, groot 1,857 morge,

(b) die plaas Driehoek, groot 13 morge, en

(c) die plaas Rietpan, groot 32 morge.

Volgens die boedelrekening is die grond op so 'n basis gewaardeer dat hul moedersporsie op die bedrag van £2,723 11s. 5d. uitgewerk het.

E Met toestemming van die erfgename, die sewe kinders, het die testateur kragtens art. 51 van die Boedelwet van 1913, die bates van die boedel oorgeneem en die moedersporsie van die kinders versekureer deur 'n verband oor die vaste-eiendom te laat registreer vir die gemelde bedrag.

F Gedurende ongeveer 1956 het die testateur die plaas Legkraal laat opmeet en verdeel in vier gedeeltes. Op 24 Augustus, van dieselfde jaar het hy onderverdeling 3 van die plaas, groot 392 morge tesame met die plase Driehoek en Rietpan, dus altesaam 437 morge, aan een van die seuns, Pieter Willem, die respondent in hierdie appèl, verkoop vir die G som van £2,000. Op dieselfde datum het die testateur onderverdeling 2 van die plaas Legkraal, groot 363 morge aan een van die ander seuns, naamlik, Hendrik Petrus, geskenk volgens 'n geskrewe akte van skenking. Byna drie maande later op 13 November verkoop die testateur ook aan laasgenoemde seun die resterende gedeelte van die plaas Legkraal, groot 500 morge, vir die som van £2,000.

H Ten einde aan die respondent en sy broer, Hendrik Petrus, transport te gee van die gronde ingevolge die verkoping en skenking was dit nodig dat al die kinders toestem tot kansellasie van die verband waardeur hul moedersporsie versekureer is. Op versoek van die testateur het al die kinders skriftelik toegestem tot kansellasie van die verband, behalwe die seun Willem Abraham, die huidige appellant, wat toestemming tot kansellasie geweier het. As rede vir sy weiering het appellant aangevoer

Van Blerk AR

dat tydens die toestemming tot die testateur se oorname van die boedel laasgenoemde en die erfgename ooreengekom het dat die oorname geskied op voorwaarde, onder andere, dat die testateur in besit van die grond sou bly tot na sy dood, dat hy nie sonder die toestemming van al die A erfgename die grond sou verkoop nie, en verder dat na sy dood die erfgename in gelyke dele die grond sou kry.

As gevolg van appellant se weiering om toe te stem tot kansellasie, het die testateur in die Vrystaatse Provinsiale Afdeling aksie ingestel teen eersgenoemde vir 'n bevel wat hom verplig tot toestemming van kansellasie. Daar is egter nie met die geding voort gegaan nie, en die B volgende stap, wat die testateur gedoen het, was om op 19 Februarie 1958, 'n tweede verband vir £2,750 ten gunste van respondent te passeer oor al drie die plase Legkraal, Driehoek en Rietpan.

In die akte van skepekennis verklaar die akte-uitmaker wat dit verly het dat, nademaal sy lasgewer, die testateur, nie op die oomblik in staat is nie om...