Die Boete as Straf in die Duitse Reg

• Jurisdiction: South Africa
• Published date: 27 May 2019
• Date: 27 May 2019
• Author: S S Terblanche
• Citation: (2008) 19 Stell LR 347
• Pages: 347-373

347

DIE BOETE AS STRAF IN DIE DUITSE REG

S S Terblanche

BJuris LLD

Professor, Departement Straf- en Prosesreg, Universiteit van Suid-Afrika*

1 Inleiding

Een van die voorstelle vir hervor ming in die Suid-Afr ikaanse Regskommissie

se verslag oor vonnisoplegging wat in 2000 verskyn het,1 behels dat die metode

waarop boetebedrae bereken word, verander word. Al is dit radikaal, was daar

tot dusver min rea ksie op hierdie voorstel. Die praktiese i mplikasies da arvan

is waarskyn lik vir meeste lesers onduidelik of selfs onbekend.

Die Regskommissie se hoofoorweging vir die voorstel is die behoefte om

boetes me er spesiek aan die nansiële vermoë van die oort reder te koppel

as wat tans i n Suid-Afrika die geval is.2 Met die oog daarop is voorgestel dat

oorweging gegee word aan ’n sogena amde day ne of unit-ne system.3 In

hierdie t ipe stelsels word die berekening van die boetebedrag in twee fases

verdeel.4 Tydens die eerste fa se word die erns van d ie misdaad i n ’n be paalde

aantal strafeenhede verreken. Die nansiële vermoë van die oort reder word

tydens hierdie fase basies buite berekening gelaat. Omdat die ern s van die

misdaad die getal strafeenhede bepaal, behoort hierd ie getal min of meer

dieselfde te wees ongeag van die ver moë van die oort reder. Die tweede fase

behels ’n berekening van die nansiële vermoë van die oortreder. Hierdie

vermoë word gewoonlik in ’n tarief per dag uitgedruk , maar ander eenhede is

ook moontlik .5 Wanneer die aa ntal strafeenhede dan met die straftarief ver-

menigvuldig word, gee die antwoord die boete wat betaalbaa r is, uitgedru k in

’n geldbedrag.

In Suid-Afr ika word boetes t ans as ’n enkelsom opgelê. D it is t rouens die

posisie in me este lande van die wêreld. Die boetebedrag berus eenvoudig in

die diskresie van die verhoorhof. Die nansiële vermoë van die oortreder moet

wel in ag geneem word,6 maar presies hoe dit prakties in ’n hofsa ak gedoen

* Hierdie arti kel is gebase er op navorsi ng wat gedoen is vir my proefskrif Die Boete as Strafv orm Unisa

(1991). Dit is bygewerk tydens ’n besoek aan di e Max Planck Ins tituut vir Bu itelandse en I nternasionale

Strafreg, Fr eiburg, Duitslan d. Ek bedank die I nstituut gra ag vir die beski kbaarstelli ng van sy bronne, en

Unisa vi r befondsing van die besoek. Ek dra hie rdie arti kel graag op aan my kollega en vriend, Kallie

Snyman, wat my a an Duitsland en die D uitse reg voorgestel he t.

1 SA Regskommissie Sente ncing (A New Sentencin g Framework) Project 82 Re port (2000).

2 Para 3 3 25.

3 Paras 3 3 25 – 3 3 27.

4 Vgl bv Albrecht in Kindhä user (red) No moskommentar: Strafgesetzb uch 1 2 uitg (2005) §4 0 k 2; St ree

in Schön ke & Sch röder Str afgesetzbuch: Kommentar 27 uitg (20 06) §40 k 5; Hills man “Day fines” i n

Tonry & Hamilton (red s) Intermediate Sanct ions in Overcrowde d Times (1995) 20; Van Kalmhout & Tak

Sanction- systems in the Memb er States of the Cou ncil of Europe II (1992) 442.

5 In die Engelse reg i s daar in 1991 vir ’n kort tydjie gebru ik gemaak va n ’n unit fine s ystem wat gebasee r

was op inkoms te per week – Moxon “England Adop ts Unit Fines” in Inter mediate Sancti ons 31.

6 Vgl S v Van Rooyen 1994 2 SASV 823 (A) 825; S v Mosia 1988 2 SA 730 (T) 736ff; S v Sithole 1979 2 SA

67 (A) 69; S v Sibeko 1995 1 SASV 186 (W) 189c, om enkele voor beelde te noem.

(2008) 19 Stell LR 347

© Juta and Company (Pty) Ltd

word is meesal onduidelik.7 Die totale bedrag word gesien as die straf wat die

erns van die misdaad uitbe eld.8 Ek het al in die verlede aangedu i dat hierdie

uitgangspunt, naamlik ʼn bed rag wat uit die oogpunt van die von nisoplegger

voldoende afskrik king inhou, ʼn groot rede is hoekom boe tes dikwels vir d ie

misdadiger heeltemal onbet aalbaar is.9 Hierdie oorweging maak dit be sonder

moeilik om die boete st reng aan die oortreder se vermoë te koppel.

Hierdie a rtikel het hoofsaakli k ten doel om een van die su ksesvolle dag-

boete- of dagtariefstelsels10 in Eur opa, naamlik d ié in Duitsland, in det ail te

bespreek. Die doelwit is bloot om d ie fy ner detail van d ie praktyk van so ’n

stelsel meer bekend te maak aan lese rs wat wonder hoe dit werk en kan werk.

Daar word nie beoog om oordeel uit te s preek aangaande die vraag of so ’n

stelsel ook in Suid-Afri ka sou kon werk, of selfs om ’n basis vir so ’n oordeel

te lê nie. Dit is ’n vraag vir ’n ander geleentheid.

2 Hoekom die Duitse reg?

Dagboetestelsels is van Skandin awiese oorsprong.11 Dit is in 1921 in

Finland in bed ryf gestel,12 meer a s 50 jaar voordat die D uitse reg in 1975

daarmee begin het. Die aanvaa rding van die dagtar iefstelsel het saamgeval

met die afsluiting van ’n omvangryke her vorming van die D uitse strafreg.13

Die Duitsers het die bogenoemde hervormingstaak met tipiese Duitse deeg-

likheid aangepak.14 ’n Bestuderi ng van die Duitse strafstelsel maak dit dan ook

7 Vgl Terblanche A Gu ide to Sentencing in S outh Africa 2 uitg (20 07) 263.

8 Vgl S v Lekgoale 1983 2 SA 175 (B) 176: “[a] court mig ht wish to keep the offender out of prison by giving

him the o ption of a fin e, but if he ha s to take the accused’s means i nto account, the fine w ill sometimes

have to be so small that it h as no deterr ent value to othe rs and it migh t seem as if t he court rega rded the

offence a s a tr ivial one”. Vgl ook S v Serabo 20 02 1 SASV 391 (OK) 397-400 (dui aan dat boet es van

R4000 tot R600 0 gepas is vir dron kbestuurm isdade); S v Aucamp 2002 1 SA SV 524 (OK) 529.

9 Terblanche Guide to Sente ncing 268-269.

10 Die be ste Afr ikaanse term vi r die s telsel is problematies. In Engels word mee sal daar na verw ys as ’n

day fine system (die Am erikaners gebruik ver al structur ed fine – vgl Bureau of Jus tice Assistan ce How

to Use Struc tured Fi nes (Da y Fines) as a n Interm ediate S anction (1996) 1; H illsman “Day f ines” in

Intermedia te Sanctions 20: “Day-fi ne projects are under way in Or egon, Iowa, and Connectic ut as part of

a national demonstrat ion project on ‘structur ed fines’ s ponsored by the Bureau of Justice As sistance”).

In navolging da arvan het die woord “d agboete” waarsk ynlik ook in A frikaans i n gebruik gekom (vgl die

sg “Viljoen-komm issie” [Verslag van die Kommissie van Onde rsoek na die Strafstels el van die Republiek

van Suid- Afrika (1976) RP 78/76] para 5 1 6 10 56 ev). Die Du itse reg gebr uik Tagessatzsystem, wat op

’n per dag-t arief of dag tarief dui. Op grond da arvan word in hierdie a rtikel mere ndeels van “dag tarief”

gebruik gemaak. Dit is bela ngrik om in gedag te te hou dat mens hier te doen het met ’n stels el vir die

be rekening van die bedrag v an ’n boete. Die straf wat opge lê word bly ’n boete en word nie nou ’n dag-

boete nie.

11 Vgl bv Tröndle & Fischer Str afgesetzbuch und Ne bengesetze 54 uitg (20 07) 229.

12 Tonry & Hamilto n Intermediate Sa nctions 16.

13 Die straf hervormin g was ’n uitgerekte proses . Reeds in 1954, as deel van die opbou proses na die Tweede

Wêreldoorlog, is ’n “Gro ot Strafregkom missie” (die Groβen S trafrechtsk ommission), bestaa nde uit

praktis yns, politici en akademici, in die lewe ger oep om die StGB te hersien. En kele bronne oor hierdie

ontwikke ling: Grebi ng “Die Geld strafe im deutschen Re cht nach Ei nführu ng des Tagessa tzststems” in

Jescheck & Grebing (reds) Die Geldst rafe im Deutschen und Auslän dischen Recht (1978) 29-43; Gillespie

“Fines as an Alternat ive to Incarce ration: The G erman Expe rience” 1980 (44(4)) Federal P robation 20;

Friedman “The West Ger man Day-fin e System” 1983 (50) Univ ersity of C hicago LR 281 286 -287; Eser

“Hundred Years Ge rman Penal Legi slation – Developments an d Trends” 1989 De Jure 1 3.

14 Die Oostenr ykse aanvaard ing van ’n dagboetestelsel (ook in 1975) is sterk de ur die Duitse ontwik kelinge

beïnvloed –Van Kalm hout & Tak Sanction-s ystems II 374.

348 STELL LR 2008 3

© Juta and Company (Pty) Ltd