Die Beoogde Sui Generis-Beskerming van Inheemse Kennisbates in die Suid-Afrikaanse Intellektuele Goederereg

• Jurisdiction: South Africa
• Citation: (2020) 31 Stell LR 110
• Date: 01 June 2020
• Published date: 01 June 2020
• Pages: 110-137
• Author: Raath, A.

110

DIE BEOOGDE SUI GENERIS-BESKERMING

VAN INHEEMSE KENNISBATES IN DIE SUID-

AFRIKAANSE INTELLEKTUELE GOEDEREREG

Andries Raath

BJuris LLB MA DPhil

Afgetrede Senior Professor en Navorsingsgenoot, Departemente Publiekreg en

Geskiedenis, Universiteit van die Vrystaat

Pieter Brits

BCom BCom (Hons) LLB LLM

Senior Dosent, Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat

1 Inleiding1

Die “inheemse ken nisbeweging” baseer die bes kerming van kenn is wat in

inheemse gemeen skappe bestaan op ’n veronderstelde u niversele inheemse

kennisparad igma wat van dié van sogenaamde “ Westerse kennis” verskil.2

Met verwysing na die San i n Suidelike Afrik a en die Cree-gemeenskapp e in

die Verenigde State van Amerika (“VSA”) skryf Gree n oor dié verskynsel as

volg:

“The ‘indigenous knowledge movement’ has been vocal in making an argument for the recognition of

the plurality of knowledge, yet often via an argument that asserts a universal indigenous knowledge in

cointerpoint to that of ‘the West’, as if San knowledge in the Kalahari and Cree knowledge in Alberta

are much the same.”3

Green toon aan d at ten spyte van die beroep op ’n universele kategorie van

inheemse kenn is, laasgenoemde as ku lturele identiteitsvorm op plur iforme

wyses in inheemse gemeenskappe manifesteer:

“Notwithstanding its globalised language, regional debates on indigenous knowledges differ starkly,

and a review of them underscores the ways in which particular national and regional concerns play a

role in establishing what is considered ‘indigenous’.”4

Die inheemse kenn isbeweging het as ’n anti-Eurosentr iese inisiatief

in die intellektuele goeder eregdomein beslag gekry. Dié inisiatief geniet

steun van die Wêreld Organisasie vi r Intellektuele Eiendom (“WIPO”) en

hulporganisasies en -prog ramme van die Verenigde Nasies (“VN”). Die

Inter-regeringskomitee van W IPO oor Intellektuele Goede re en Genetiese

Hulpbronne, Tradisionele Kennis en Volksoorleweringe (“ICG”) is ’n forum

waar regerings oor vera l drie aspekte ges prek voer: (i) toegang tot genetiese

1 Tersaaklike r egsontwikkel inge is bygewerk tot 1 Maar t 2019

2 Vgl J Recht “Hearing I ndigenous Voices, Pro tecting Ind igenous Knowled ge” (2009) 16 International

Journal of Cul tural Propert y 233

3 LJF Green “ Beyond South Af rica’s Indigenous Knowl edge-Science War s” (2012) 108 South African

Journal of Sci ence 1-10, 1

4 1

(2020) 31 Stell LR 110

© Juta and Company (Pty) Ltd

hulpbronne en voordeleverdeling; (ii) die beskermi ng van tradisionele kennis,

innovering en k reatiwiteit, en (iii) die beskerming van volksoorleweringe.5

Die WIPO-projekte word onder steun deur VN-inisiatiewe en st rukture so os

die Omgewingsprogra m, die Konferensie oor Handel en Ontw ikkeling; die

Opvoedkundige, Wetenskaplike en Ku lturele Organisa sie (“UNESCO”), en

die Ontwik kelingsprogram – alma l pogings om te verseker dat intellek tuele

goederereg oor ’n breë spektr um van regsprojekte ingesluit, ont wikkel

en toegepas word.6 Sedert 200 4 het die Suid-Afrika anse beleidmakers en

wetgewer toenemend aan hierdie i nisiatiewe beslag gegee.7

Hoewel manifestasies van in heemse kennis van st reek na streek verski l,

is die onderlinge vertrek punte waarop die betoë v ir die regsbeskermi ng van

inheemse kenn is berus, ooree nstemmend. Derha lwe berus die argu mente

ter motivering van in heemse kennis i n Suid-Afrika hoofsaa klik op dieselfde

veronderstellings as dié te r regverdiging van in heemse kennisbesker ming

in die VSA, Australië en selfs Taiwan.8 Debatte oor die sui generis-

akkommoder ing van inheemse kennis ingevolge die Suid-Afri kaanse reg kan

bygevolg vrugbaar met soortgelyke regsontwi kkelinge elders in die wêreld

vergelyk word. Voorts kan die implikasies van soda nige beskerming in d ie

Suid-Afrika anse reg aan die hand van o oreenstemmende te ndense in ander

regsisteme beoordeel word.

In hierdie art ikel ondersoek die outeurs t wee vrae wat uit die sui generis-

beskerming van i nheemse kenn is spruit: Eersten s, wat is die motiverings

waarop die pleidooie vir die juridies e beskerming van inheemse ken nis berus,

en tweedens, wat is die impli kasies van dié vertrek punte in die lig van die

wetswysigings en wetgewing wat in d ie Suid-Afrikaanse reg in die voor uitsig

gestel word? In die lig van antwoorde op dié vra e, doen die skrywers voorstelle

aan die hand vir d ie juridiese reguler ing van die benutti ng van inheemse

5 WIPO “Intel lectual P roperty a nd Genetic Resou rces, Tradit ional Knowledge a nd Folklore:

Intergovern mental Com mittee (ICG) O verview: Est ablishment an d mandate” (30- 04-2001) WIPO

int/edocs/mdocs/tk/en/wipo_grtkf_ic_1/wipo_grtkf_ic_1_3 pdf> (besoek 28-04-

2020) Vgl ook T Kono “Convention for the Safegu arding of Intangible Cu ltural Heritage” in T Kono

(red) In tangible Cultura l Heritage and Intellec tual Property ( 2009) 3-39

6 Sien, RJ Coombe “ The Recognition of Indige nous Peoples’ and Communit y Traditional Knowledge in

Internat ional Law” (2001) 14 St Thomas Law Review 275; RJ Coomb e “Fear, Hope, and Lon ging for

the Future of Aut horship and a Revitali zed Public Domain in Glob al Regimes of Intellect ual Property”

(2003) 52 De Paul Law Revie w 1171 1177

7 Die volgende is hier va n belang: die Departement Wete nskap en Tegnologie se beleidstuk Ind igenous

Knowledge Syst ems (2004); die Wysigi ngswet op Intel lektuele Go ederereg 28 va n 2013 (“Wysigingswet” );

die Wetsontwer p op die Beskerm ing, Bevorder ing, Ontw ikkelin g en Bestuur v an Inheem se Kenniss telsels

GK 243 in SK 38574 van 20-03-2015 as die Prote ction, Promotion, De velopment and Management o f

Indigenous K nowledge Systems Bill, 2014 (“eerste Wetsont werp”); die gewysigde Wetsontwe rp op die

Beskermi ng, Bevordering, Ontw ikkeling en Best uur van Inheemse Ke nnisstelsels GK 199 in SK 39 910

van 08-04 -2016 as die Protection, Promot ion, Developmen t and Management of Indige nous Knowledge

Systems Bill, 2 015 (“tweede Wetsontwer p”); die Wetsontwer p op die Besker ming, Bevorder ing,

Ontwik keling en Bestuur van I nheemse Kennis (waar van die Engelse titel lui: Protection, Promotion ,

Developmen t and Managemen t of Indigenous K nowledge Bill [B6B -2016] van 14-11-2017 (“derde

Wetsontwerp”) e n die Wetsontwer p op die Wysiging van O uteursreg, (2017) (gepubl iseer as die Copyright

Amendment Bill [B 13-2017] in SK 40121 van 05-07-2016 en voorgestel deur die Port efeuljekomitee oor

Handel en Nywer heid in die Nasionale Vergade ring as [B 13B-2017])

8 Vgl W IPO Intellectual Prope rty Needs and Expec tations of Traditional Kn owledge Holders: Report on

Fact-Finding Mi ssions on Intellect ual Property an d Traditional Knowledge (1998-1999) (20 01) 57-65

DIE BEOOGDE SUI GENERIS-BESKERMING VAN

INHEEMSE KENNISBATES 111

© Juta and Company (Pty) Ltd