Die Beoogde Sui Generis-Beskerming van Inheemse Kennisbates in die Suid-Afrikaanse Intellektuele Goederereg

• Jurisdiction: South Africa
• Citation: (2020) 31 Stell LR 110
• Date: 01 June 2020
• Published date: 01 June 2020
• Pages: 110-137
• Author: Raath, A.

110

DIE BEOOGDE SUI GENERIS-BESKERMING

VAN INHEEMSE KENNISBATES IN DIE SUID-

AFRIKAANSE INTELLEKTUELE GOEDEREREG

Andries Raath

BJuris LLB MA DPhil

Afgetrede Senior Professor en Navorsingsgenoot, Departemente Publiekreg en

Geskiedenis, Universiteit van die Vrystaat

Pieter Brits

BCom BCom (Hons) LLB LLM

Senior Dosent, Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat

1 Inleiding1

Die “inheemse kennisbeweging” baseer die beskerming van kennis wat in

inheemse gemeenskappe bestaan op ’n veronderstelde universele inheemse

kennisparadigma wat van dié van sogenaamde “Westerse kennis” verskil.2

Met verwysing na die San in Suidelike Afrika en die Cree-gemeenskappe in

die Verenigde State van Amerika (“VSA”) skryf Green oor dié verskynsel as

volg:

“The ‘indigenous knowledge movement’ has been vocal in making an argument for the recognition of

the plurality of knowledge, yet often via an argument that asserts a universal indigenous knowledge in

cointerpoint to that of ‘the West’, as if San knowledge in the Kalahari and Cree knowledge in Alberta

are much the same.”3

Green toon aan d at ten spyte van die beroep op ’n universele kategorie van

inheemse kennis, laasgenoemde as kulturele identiteitsvorm op pluriforme

wyses in inheemse gemeenskappe manifesteer:

“Notwithstanding its globalised language, regional debates on indigenous knowledges differ starkly,

and a review of them underscores the ways in which particular national and regional concerns play a

role in establishing what is considered ‘indigenous’.”4

Die inheemse kennisbeweging het as ’n anti-Eurosentriese inisiatief

in die intellektuele goedereregdomein beslag gekry. Dié inisiatief geniet

steun van die Wêreld Organisasie vir Intellektuele Eiendom (“WIPO”) en

hulporganisasies en -programme van die Verenigde Nasies (“VN”). Die

Inter-regeringskomitee van WIPO oor Intellektuele Goedere en Genetiese

Hulpbronne, Tradisionele Kennis en Volksoorleweringe (“ICG”) is ’n forum

waar regerings oor veral drie aspekte gesprek voer: (i) toegang tot genetiese

1 Tersaaklike r egsontwikkel inge is bygewerk tot 1 Maar t 2019

2 Vgl J Recht “Hearing Indigenous Voices, Protecting Indigenous Knowledge” (2009) 16 International

Journal of Cul tural Propert y 233

3 LJF Green “Beyond South Africa’s Indigenous Knowledge-Science Wars” (2012) 108 South African

Journal of Sci ence 1-10, 1

4 1

(2020) 31 Stell LR 110

© Juta and Company (Pty) Ltd

hulpbronne en voordeleverdeling; (ii) die beskermi ng van tradisionele kennis,

innovering en k reatiwiteit, en (iii) die beskerming van volksoorleweringe.5

Die WIPO-projekte word onder steun deur VN-inisiatiewe en st rukture so os

die Omgewingsprogram, die Konferensie oor Handel en Ontwikkeling; die

Opvoedkundige, Wetenskaplike en Kulturele Organisasie (“UNESCO”), en

die Ontwikkelingsprogram – almal pogings om te verseker dat intellektuele

goederereg oor ’n breë spektrum van regsprojekte ingesluit, ontwikkel

en toegepas word.6 Sedert 2004 het die Suid-Afrikaanse beleidmakers en

wetgewer toenemend aan hierdie i nisiatiewe beslag gegee.7

Hoewel manifestasies van inheemse kennis van streek na streek verskil,

is die onderlinge vertrekpunte waarop die betoë vir die regsbeskerming van

inheemse kennis berus, ooreenstemmend. Derhalwe berus die argumente

ter motivering van inheemse kennis in Suid-Afrika hoofsaaklik op dieselfde

veronderstellings as dié ter regverdiging van inheemse kennisbeskerming

in die VSA, Australië en selfs Taiwan.8 Debatte oor die sui generis-

akkommoder ing van inheemse kennis ingevolge die Suid-Afri kaanse reg kan

bygevolg vrugbaar met soortgelyke regsontwikkelinge elders in die wêreld

vergelyk word. Voorts kan die implikasies van sodanige beskerming in die

Suid-Afrikaanse reg aan die hand van ooreenstemmende tendense in ander

regsisteme beoordeel word.

In hierdie artikel ondersoek die outeurs twee vrae wat uit die sui generis-

beskerming van inheemse kennis spruit: Eerstens, wat is die motiverings

waarop die pleidooie vir die juridies e beskerming van inheemse ken nis berus,

en tweedens, wat is die implikasies van dié vertrekpunte in die lig van die

wetswysigings en wetgewing wat in d ie Suid-Afrikaanse reg in die voor uitsig

gestel word? In die lig van antwoorde op dié vra e, doen die skrywers voorstelle

aan die hand vir die juridiese regulering van die benutting van inheemse

5 WIPO “Intellectual Property and Genetic Resources, Traditional Knowledge and Folklore:

Intergovernmental Committee (ICG) Overview: Establishment and mandate” (30-04-2001) WIPO

int/edocs/mdocs/tk/en/wipo_grtkf_ic_1/wipo_grtkf_ic_1_3pdf> (besoek 28-04-

2020) Vgl ook T Kono “Convention for the Safegu arding of Intangible Cu ltural Heritage” in T Kono

(red) In tangible Cultura l Heritage and Intellec tual Property ( 2009) 3-39

6 Sien, RJ Coombe “ The Recognition of Indige nous Peoples’ and Communit y Traditional Knowledge in

Internat ional Law” (2001) 14 St Thomas Law Review 275; RJ Coombe “Fear, Hope, and Longing for

the Future of Aut horship and a Revitali zed Public Domain in Glob al Regimes of Intellect ual Property”

(2003) 52 De Paul Law Revie w 1171 1177

7 Die volgende is hier va n belang: die Departement Wete nskap en Tegnologie se beleidstuk Ind igenous

Knowledge Syst ems (2004); die Wysigi ngswet op Intel lektuele Go ederereg 28 va n 2013 (“Wysigingswet” );

die Wetsontwer p op die Beskerm ing, Bevorder ing, Ontw ikkelin g en Bestuur v an Inheem se Kenniss telsels

GK 243 in SK 38574 van 20-03-2015 as die Prote ction, Promotion, De velopment and Management o f

Indigenous K nowledge Systems Bill, 2014 (“eerste Wetsont werp”); die gewysigde Wetsontwe rp op die

Beskermi ng, Bevordering, Ontw ikkeling en Best uur van Inheemse Ke nnisstelsels GK 199 in SK 39 910

van 08-04 -2016 as die Protection, Promot ion, Developmen t and Management of Indige nous Knowledge

Systems Bill, 2015 (“tweede Wetsontwerp”); die Wetsontwerp op die Beskerming, Bevordering,

Ontwik keling en Bestuur van I nheemse Kennis (waar van die Engelse titel lui: Protection, Promotion ,

Development and Management of Indigenous Knowledge Bill [B6B-2016] van 14-11-2017 (“derde

Wetsontwerp”) e n die Wetsontwer p op die Wysiging van O uteursreg, (2017) (gepubl iseer as die Copyright

Amendment Bill [B 13-2017] in SK 40121 van 05-07-2016 en voorgestel deur die Port efeuljekomitee oor

Handel en Nywer heid in die Nasionale Vergade ring as [B 13B-2017])

8 Vgl W IPO Intellectual Prope rty Needs and Expec tations of Traditional Kn owledge Holders: Report on

Fact-Finding Mi ssions on Intellect ual Property an d Traditional Knowledge (1998-1999) (20 01) 57-65

DIE BEOOGDE SUI GENERIS-BESKERMING VAN

INHEEMSE KENNISBATES 111

© Juta and Company (Pty) Ltd