Welkom Bottling Co (Pty) Ltd en 'n Ander v Belfast Mineral Waters (OFS) (Pty) Ltd

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Erasmus R
• Judgment Date: 13 April 1967
• Citation: 1967 (3) SA 45 (O)
• Hearing Date: 03 December 1966
• Court: Orange Free State Provincial Division

E Erasmus, R.:

Die respondent het voor my die bekragtiging van 'n bevel nisi betwis, die materiële gedeeltes waarvan lees dat hy redes moet kom aanvoer:

'(a)

waarom hy nie belet sal word om enige bottels wat die naam of handelsmerk Coca-Cola, Fanta, Krest of Sparletta dra aan te koop en/of hulle uit die gebied saamgestel deur die Landdrosdistrikte F Welkom, Hennenman, Hoopstad, Odendaalsrus, Allanridge, Wesselsbron, Theunissen en Virginia te verwyder nie;

(b)

waarom hy nie belet sal word om enige van die bottels genoem in para. (a) op enige plek te verkoop nie en

(c)

waarom hy nie die koste van die aansoek sal betaal nie.'

Die feite, vir sover dit hierdie uitspraak raak, is bondig gestel dat die applikante besigheid doen as bottelleerders van die koeldranke G bekend as Coca-Cola, Fanta, Krest en Sparletta, hierna 'Coca - Cola - produkte' genoem. Toe die eerste applikant in 1965 gestig is, het dit die alleenreg van die Coca - Cola Export Corporation verkry om, in die distrikte in die bevel nisi genoem, sake met genoemde produkte met H handelaars te doen. Voor daardie datum het die tweede applikant daardie reg gehad sowel as die alleenreg om met dieselfde produkte ook handel in ander distrikte in die Oranje-Vrystaat te dryf. Met die stigting van die eerste applikant het dit ingevolge 'n onderlinge ooreenkoms met tweede applikant laasgenoemde se bottels en toerusting in sy alleenreggebied gebruik, ofskoon dit die eiendom van die tweede applikant gebly het. Na die stigting van eerste applikant het hy net soos tweede applikant egter ook sy die bottels van die Consolidated Glass Works Ltd. Gekoop. Hieruit volg dat beide applikante locus standi het om die Hof te nader in verband met die genoemde bottels,

Erasmus R

die onderwerp van hierdie aansoek, in omloop in die besondere distrikte voormeld.

Die applikante verduidelik in hul aansoek, wat in die Afrikaanse taal geskryf is, dat die eerste applikant (soos ook waarskynlik die tweede) A slegs met handelaars in sy area handel dryf en nie direk met lede van die publiek nie. Hy lewer die Coca - Cola - produkte aan handelaars af, maar slegs die inhoud word verkoop; die bottels self bly die eiendom van die eerste applikant. Wanneer 'n handelaar dus byvoorbeeld 'n voorraad Coca - Cola by die eerste applikant koop, deponeer hy 'n klein bedraggie ten opsigte van elke bottel wat weer aan die handelaar deur die eerste applikant vergoed word sodra die spesifieke leë of 'n leë B Coca - Cola bottel aan hom terugbesorg word deur die handelaar. Die applikante betaal aan die bottelverkopers 'n groter bedrag per leë bottel as die deposito en dit is dus vanselfsprekend dat die applikante daarop gesteld is dat hulle leë bottels weer na hulle terugkom, anders C ly hulle skade. Ten einde te verseker dat hul bottels weer aan hulle terugbesorg word, oorhandig hulle gelyktydig met elke aflewering van Coca - Cola - produkte aan die handelaar 'n faktuur wat as 'n ooreenkoms van die transaksie tussen hulle en die handelaar dien. Bylae 'A' tot die versoekskrif is 'n voorbeeld van die faktuur.

D Die versoekskrif beweer voorts dat die respondent, die Belfast Mineral Waters (O.F.S.) (Pty.) Ltd., te Welkom, as bottelleerders van die koeldranke bekend as Pepsi - Cola, Canada Dry, Cowboy Ginger Beer, Pippin, Crackerjack, Belfast en Bev Orange sake doen. Ek sal voortaan na hierdie produkte as 'Pepsi - Cola - produkte' verwys. Die respondent is, volgens die aansoek, die eerste applikant se grootste mededinger in die koeldrank-besigheid.

E In Augustus 1963, gaan die verklaring voort, het lede van die Café Owners and Retailers Association, wat uit kafees en groentewinkels in die Goudvelde bestaan, besluit om nie meer Coca - Cola - produkte te hanteer nie, met die gevolg dat hulle hul koeldranke meestal van die respondent aangekoop het. Die lede van genoemde vereniging het F nieteenstaande hul vereniging se besluit, die applikante se leë bottels volgens gebruik van die publiek ontvang teen betaling van geld daarvoor òf as teenprestasie vir goedere deur die publiek van hulle gekoop insluitende Pepsi - Cola - produkte. So het dit dan gebeur dat die lede van die vereniging 'n groot aantal leë Coca - Cola - produkte bottels versamel het wat hulle nie aan die eerste applikant kon G terugbesorg en terugbetaling van die deposito's kry nie, aangesien hulle nie die oorspronklike kopers daarvan was nie en ook nie meer handelaars in Coca - Cola - produkte is nie. Vervolgens het die respondent as 'n diens teenoor hul kliënte - die lede van die vereniging - en om die verkoop van Pepsi - Cola - Produkte te H bevorder, alle bottels, insluitende die applikante se Coca - Cola bottels, van die betrokke handelaars vermoedelik teen 'n vergoeding oorgeneem.

Die respondent het op sy beurt weer 'n duisend kaste van die bottels, elk bevattende 24 bottels, na 'n sentrale punt in Johannesburg gestuur waar hy van hulle ontslae geraak het. Die eerste applikant het, voordat hy die aansoek om 'n interdik gebring het, van die verkoopsbestuurder van die respondent op Welkom vasgestel dat daar by die respondent se besigheid nog 1,236 kaste nuwe leë bottels staan en 5,200 dosyn bottels

Erasmus R

is wat los gepak lê, maar lanklaas in gebruik was. Die applikante beweer dat die meeste van die bottels aan hulle behoort en hulle is bevrees hulle sal dit ook verloor as die respondent dit verwyder.

A Ek meen dit is duidelik uit die stukke voor my dat die respondent wel 'n groot menigte Coca - Cola bottels, wie s'n dit ookal is, opgegaar het, dat hy 'n groot hoeveelheid daarvan al na die Transvaal uit die applikante se handelsgebied gestuur het en dat hy gedreig het om ook van die res op dergelike wyse ontslae te raak.

B Ek moet dadelik erken dat ek, na deurlees van die lywige stukke wat sowat 156 bladsye beslaan, nie kon help om simpatie met die applikante te voel nie. Verder stem ek saam met mnr. Kumleben, wat hul saak op 'n deurlugtige wyse gestel het, dat 'n Hof nie die aangeleentheid te tegnies moet benader nie, maar uit 'n besigheidsoogpunt. Ek ondervind egter twee regsmoeilikhede wat ek nou om die beurt gaan behandel.

C Die eerste probleem ontstaan uit die vraag of die prysbeheerregulasies, soos die respondent beweer, nie geldigheid aan sy optrede met die bottels verleen nie. Goewermentskennisgewing 1290 van 29 Augustus 1966 handel met prysbeheer van mineraalwater insluitende D niealkoholiese dranke. Reg. 3 daarvan beheer die prys van sodanige leë bottels en dit lees soos volg:

'Die maksimum deposito's per bottel wat enige verkoper van 'n persoon wat mineraalwater in 'n bottel koop, kan eis, is die bedrae wat in die Tweede Bylae hiervan aangegee word; en die bedrae aldus aangegee word deur 'n verkoper van mineraalwater aan enigiemand wat 'n onbeskadigde leë mineraalwaterbottel aan hom aanbied uitbetaal.'

E Reg. 1655 van 21 Oktober 1966 het reg. 1290 van 29 Augustus 1966 vervang. Die enigste wesenlike verskil tussen die twee is dat laasgenoemde verder bepaal dat die bedrae aangegee in die Tweede Bylae deur 'n verkoper van sodanige dranke uitbetaal word aan enigiemand wat 'n onbeskadigde leë bottel van 'n merk waarin hy handel aan hom aanbied. F Volgens die feite van hierdie aansoek, veral soos weergee deur die skrywe van die applikante se prokureurs, die here Wessels en Smith, van 25 November 1966, aan die respondent se bestuurder, blyk dit dat die bottels gedurende die afgelope drie jaar daardie datum voorafgegaan, deur die respondent opgegaar is, sommige voor 29 Augustus 1966, sommige daarna, maar voor 21 Oktober 1966, en sommige gedurende die periode G vanaf 21 Oktober tot 25 November 1966. Die bevel nisi is op 3 Desember 1966 uitgereik, dit wil sê terwyl die jongste regulasie van krag was. Vir sover die respondent moontlik bottels van handelaars opgegaar het, is daar niks behalwe die faktuur, bylae 'A', waarmee ek later sal handel, in die Wet of regulasie wat hom verbied om dit te doen nie al is H hy nie 'n handelaar in Coca - Cola - produkte nie. Ek gebruik die woord 'moontlik' omdat, behalwe vir die algemene bewering in die skrywe van Wessels en Smith is daar niks in die stukke wat naasteby te kenne gee hoeveel leë Coca - Cola - produkte bottels, indien enige, die respondent van die applikante vanaf 21 Oktober 1966, opgegaar het nie. Dit is nie onwaarskynlik nie dat geen of bloedweinig bottels, van die applikante afkomstig, vanaf daardie datum deur die respondent opgegaar is, aangesien die Café Owners and Retailers Association hul besluit om nie meer Coca - Cola - produkte te hanteer nie, reeds drie jaar gelede geneem het. As 'n verkoper slegs van Pepsi - Cola - produkte,

Erasmus R

is die respondent ook nie verplig volgens...