Swart v Smuts

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Van Blerk Wn HR, Ogilvie Thompson AR, Potgieter AR, Jansen AR en Corbett Wn AR
• Judgment Date: 11 December 1970
• Citation: 1971 (1) SA 819 (A)
• Hearing Date: 01 November 1970
• Court: Appellate Division

Corbett, Wn-A.R.:

Hierdie appèl gaan oor die geldigheid en afdwingbaarheid van 'n koopkontrak wat, na bewering, strydig met die bepalings van art. 23 (1) (b) van die Wet op Landboukrediet, 28 van 1966, aangegaan is.

Die respondent (eiser in die Hof a quo ), toentertyd 'n boer van die distrik Lydenburg, het kragtens die Wet op Landboukrediet H aansoek om bystand gedoen. Ooreenkomstig art. 21 (1) van die Wet, is 'n sertifikaat, onderteken deur die ondervoorsitter van die Landboukredietraad (hierna "die Raad" genoem), op 6 Desember 1966 uitgereik. Dit het uit hierdie sertifikaat geblyk dat respondent om bystand kragtens die Wet aansoek gedoen het en dat daar, na oordeel van die ondergetekende, 'n redelike vooruitsig bestaan het dat die Raad bystand aan hom sou verleen. Op 17 Maart 1967, en ingevolge art. 22 (1) van die Wet, is kennisgewings

Corbett, Wn-AR

in die Staatskoerant en twee nuusblaaie gepubliseer vir die belegging van 'n vergadering van die respondent se skuldeisers ten einde hul vorderings teen die respondent te bewys en 'n skikkingsvoorstel te oorweeg. Daarna, op 24 Mei A 1967, het respondent en appellant ( verweerder in die Hof a quo ) 'n geskrewe koopkontrak aangegaan waarkragtens respondent 'n sekere plaas bekend as "Gedeelte 'E' van die plaas Klipfonteinhoek Nr. 407", die eiendom van die respondent, aan appellant verkoop het. Op 21 Junie 1967 is voormelde sertifikaat deur die Minister van Landboukrediet en Grondbesit teruggetrek. Die Minister het terselfdertyd verklaar dat alle B verrigtings ingevolge die betrokke deel van die Wet ten opsigte van die respondent verval het. Dit het geskied ingevolge art. 25 (2) (g) op grond daarvan dat die Minister oortuig was dat die respondent sy aansoek wou terugtrek. Hiervan is op 27 Junie 1967 aan die landdroste van Nelspruit en Lydenburg en die Registrateur van Aktes kennis gegee.

C Die onderhawige geding vloei voort uit die geskrewe koopkontrak van 24 Mei 1967. Dit blyk uit respondent se deklarasie dat appellant die ooreenkoms daarna gerepudieer het. Gevolglik het respondent betaling van die koopprys van R30,000, tesame met sekere bykomstige regshulp geëis, met aanbieding van nakoming D van sy verpligtinge onder die koopkontrak. Daarteen het die appellant 'n spesiale pleit opgewerp waarin beweer word dat respondent se eis geen skuldoorsaak openbaar nie op grond daarvan dat die onderhawige koopkontrak strydig met die bepalings van art. 23 (1) (b) van die Wet aangegaan is en dat voormelde koopkontrak dus nietig of, alternatiewelik, vernietigbaar is. Die gegrondheid van hierdie spesiale pleit is E in die Hof a quo deur middel van 'n eksepsie in geding gestel. Die eksepsie het voor Waarnemende Regter DE WET in die Transvaalse Provinsiale Afdeling gedien. Na aanhoor van betoë het die geleerde Verhoorregter tot die slotsom gekom dat die koopkontrak nòg nietig nòg vernietigbaar was en die eksepsie is derhalwe met koste gehandhaaf. (Sien Smuts v. Swart, 1970 (3) SA 113 (T) F ). Appellant kom nou in hoër beroep teen hierdie uitspraak en bevel.

Dit blyk duidelik uit die voorgaande dat die gegrondheid van die eksepsie van die betekenis en strekking van die bepalings van art. 23 (1) (b) van die Wet afhang. Hierdie artikel moet egter in sy samehang en in ooreenstemming met die algemene doel G en strekking van die Wet utgelê word.

Volgens die lang titel, het die Wet tot stand gekom met die doel om voorsiening te maak vir bystand aan persone wat boerdery beoefen of onderneem om dit te beoefen, vir die uitoefening van beheer ten opsigte van verleende bystand en vir ander aangeleenthede wat daarmee in verband staan. Die H Boere-Bystandswet, 48 van 1935, is o.a. deur die Wet herroep en heelwat van die bepalings van die Wet is òf identiek met òf gebaseer op die ooreenstemmende bepalings van die Boere-Bystands-wet. Baie van die Hofbeslissings wat laasgenoemde Wet uitgelê het is derhalwe ook op die huidige wetgewing van toepassing.

Ingevolge art. 10 van die Wet word die Raad gemagtig, om op verskillende wyses en op die bedinge en voorwaardes deur die Raad bepaal, aan persone wat boerdery beoefen of onderneem om dit te beoefen, bystand te verleen. Een wyse waarop dit kan geskied is "in ver-

Corbett, Wn-AR

band met 'n skikking" (sien art. 10 (1) (c)). Skikking met skuldeisers word in Deel 111 van die Wet behandel. Hierdie deel begin met art. 21 wat soos volg lui:

"21. (1) 'n Geding wat in 'n hof teen 'n persoon ingestel is tot verhaal van 'n bedrag deur hom verskuldig, of tot A beslaglegging op, of verkoop van bates wat aan hom behoort, by die tenuitvoerlegging van 'n vonnis van daardie hof, word opgeskort deur indiening by daardie hof, van 'n sertifikaat onderteken deur die voorsitter of ondervoorsitter van die raad waaruit blyk dat bedoelde persoon (in hierdie Deel die applikant genoem), aansoek om bystand gedoen het en dat daar na die oordeel van bedoelde voorsitter of ondervoorsitter 'n redelike vooruitsig bestaan dat die raad aan die applikant bystand sal verleen.

(2) Indien -

(a)

die raad die aansoek van die applikant van die hand B wys;

(b)

daar ingevolge art. 25 verklaar is dat alle verrigtings ingevolge hierdie Deel ten opsigte van die applikant verval het;

(c)

die raad bystand aan die applikant verleen,

verval genoemde sertifikaat en kan 'n geding in sub-art. (1) bedoel, behoudens die bepalings van art. 24, voortgesit word."

In art. 22 word dit verder bepaal dat indien dit na die oordeel van die Raad wenslik is, ten einde die applikant om bystand in C staat te stel om met 'n redelike vooruitsig op sukses te boer, dat 'n skikking met sy skuldeisers getref word, dan kan die sekretaris van die Raad, na oorlegpleging met die applikant, 'n vergadering van die applikant en sy skuldeisers belê, ten einde die vorderings van skuldeisers teen die applikant te bewys en D 'n skikkingsvoorstel te oorweeg. Die vergadering word belê deur middel van kennisgewings wat in die Staatskoerant en 'n Afrikaanse en 'n Engelse nuusblad in omloop in die gebied waarin die applikant gewoonlik woon, gepubliseer word.

Art. 22 bepaal dat die vergadering moet plaasvind in die kantoor van die landdros...