Santam Versekeringsmaatskappy Bpk v Kruger

• Jurisdiction: South Africa
• Citation: 1978 (3) SA 656 (A)

Santam Versekeringsmaatskappy Bpk v Kruger
1978 (3) SA 656 (A)

1978 (3) SA p656

Citation	1978 (3) SA 656 (A)
Court	Appellate Division
Judge	Trollip JA, Corbett JA, Miller JA, Joubert JA and Van Winsen AJA
Heard	May 18, 1978
Judgment	May 29, 1978

Flynote : Sleutelwoorde H

Insolvency — The insolvent — Action for damages for personal injuries — Act 24 of 1936 (as amended) s 23 (8) — Insolvent entitled in terms thereof to recover for his own benefit both "general damages" and "special damages".

Negligence — Action for damages for personal injuries — Plaintiff insolvent — Plaintiff entitled in terms of s 23 (8) of Act 24 of 1936 (as amended) to recover for his own benefit both "general damages" and "special damages".

1978 (3) SA p657

Headnote : Kopnota

Section 23 (8) of the Insolvency Act 24 of 1936, as amended, which A provides that "the insolvent may for his own benefit recover any compensation for any loss or damage which he may have suffered, whether before or after the sequestration of his estate, by reason of any defamation or personal injury: Provided...", entitles an insolvent who has suffered loss or damage by reason of personal injuries sustained by him, to recover for his own benefit, to the exclusion of his trustee, not only what for convenience can be called "general damages" (eg compensation for B pain and suffering, loss of amenities and the like) but also "special damages" (eg medical and other kindred expenses and loss of earnings).

The decision in the Orange Free State Provincial Division in Kruger v Santam Versekeringsmaatskappy Bpk 1977 (3) SA 314 confirmed.

Case Information

Appeal from a decision in the Orange Free State Provincial Division (M T C STEYN J). The facts appear from the judgment of MILLER JA.

D A Kotze SC for the appellant: Die botsing het gelei tot suiwere vermoënsnadeel aan die een kant (mediese koste en verlies van verdienste) en aantasting van respondent se liggaamlike integriteit as deel van sy D persoon-likheidsregte aan die ander kant. W A Joubert Grondslae van die Persoon-likheidsreg (1953) te 130. Eersgenoemde vermoënskade word verhaal deur die actio legis Aquiliae en presiese bewys van die omvang van die skade is noodsaaklik. Santam Versekeringsmaatskappy Bpk v Byleveldt 1973 (2) SA te 171E - F. Laasgenoemde fisies-psigiese krenking word vergoed deur genoegdoening (solatio) en 'n arbitrêre bedrag word toegeken. Dit is egter nie by wyse van 'n actio iniuriarum nie want culpa is voldoende om E aanspreeklikheid te vestig. Nogtans is dit as selfstandige aksie ex delicto deel van ons positiewe reg. Hoffa v SA Mutual Fire and General Insurance Co 1965 (2) SA te 952. Hierdie aksie suit generis of schmerzens-geld-aksie vind sy ontstaan in die gemeenregtelike gewoontes en begin vanaf die sestiende eeu erkenning kry. Scott Die Geskiedenis van die Oorerflikheid van Aksies op grond van Onregmatige Daad in die F Suid-Afrikaanse Reg te 123 - 124, 141 - 142, 159 en veral 159 nota 300; Government of RSA v Ngubane 1972 (2) SA te 606B - E. Saamgroepering in een dagvaarding wis nie die onderliggende verskille tussen herdie twee aksies uit nie maar bring slegs 'n samelopping van twee aksies tot stand. Die G aard van die aksies word bepaal deur die aard van die skade wat verhaal word en nie deur die vorm waarin die aksie ingeklee is nie. P Q R Boberg 1965 SALJ te 289, 353. Vanuit die gemene reg is daar 'n verskil te trek tussen skadevergoeding vir "medische hulp en voor gederfde inkomsten" aan die een kant en genoegdoening of "vergoeding van smert en ontsiering" aan H die ander kant. Feenstra 1958 Acta Juridica.

Die vordering vir vermoënskade synde onder die actio legis Aquiliae gaan op die eksekuteur oor waar die beseerde later sterf. Dit is dus aktief oorerflik al het litis contestatio nie plaasgevind nie. Lockhat's Estate v North British & Mercantile Insurance 1959 (3) SA te 304B - D. Daarteenoor is die vordering vir genoegdoening (die sogenaamde algemene skadevergoeding) aktief onoorerflik indien litis contestatio nie voor afsterwe van die beseerde plaasgevind het nie. Hoffa- beslissing supra te 952, 953D; Ngubane- beslissing supra te 608H; Scott (supra te 191 - 192). Die vordering

1978 (3) SA p658

vir vermoënskade behoort vrylik oordraagbaar te wees terwyl, aan die ander kant, die vordering vir genoegdoening (minstens in die afwesigheid van litis contestatio) nie geldiglik gesedeer kan word nie omdat (i) dit A aktief onoorerflik is; (ii) dit so persoonklik en nou-verbonde aan die skuldeiser is en vir persoonlike voordeel bedoel is en (iii) 'n solatium daarkragtens gevorder word. Ngubane- beslissing te 606H - 607C, 608H, 609; Regering van die Republiek van Suid-Afrika v Santam Versekeringsmaatskappy Bpk 1970 (2) SA 41.

B Sonder om te steun op die korrektheid van die konklusies waartoe oorspronklik geraak is, word daarop gewys dat ons Howe geredelik onderskei het tussen (a) die regshulp vir verhaal van vermoênsverlies; en (b) die regshulp vir verhaal van genoegdoening (algemene skadevergoeding) in die geval waar die beseerde 'n vrou, in gemeenskap van goedere getroud, is. C Santam Versekeringsmaatskappy Bpk v Roux 1978 (2) SA 856; SA Mutual Fire and General Insurance Co Ltd v Bali 1970 (2) SA te 705; Schnellen v Rondalia Assurance Corporation of S A Ltd 1969 (1) SA te 32B - G. Die algemene betekenis van die woorde "'n aksie vir persoonlike beserings" is dan ook een vir die verhaal van algemene of ideêle skade. Hoffa -beslissing supra te 953D - G; potgieter v Rondalia Assurance Corporation of S A Ltd 1970 (1) SA te 709H.

D n' Skuldenaar wat sy boedel aan sy skuldeisers afgestaan het (cessio bonorum) het daarmee alle reg om 'n vermoênsregtelike vordering in te stel of voort te sit verloor. In die geval van injuriae egter kon hy op gedeeltelike genoegdoening in die vorm van 'n apologie aanspraak maak. J E Voet Commentary on the Pandects (Gane se vertaling xlvii.3.10). Teen bostaande agtergrond moet die bepalings van art 23 (8) van die Insolvensiewet 24 van 1936 gesien word. Die bedoeling van die Wetgewer met hierdie, en sy voorafgaande bepalings, was klaarblyklik om die gemene reg te kodifiseer, en daarom beteken die woord "letsel" nie net 'n liggaamlike besering nie, maar ook 'n geestelike letsel. In alle gevalle waarin 'n insolvent staan vergoed te word vir geestelike leed, gaan die aksie F derhalwe nie op die kurator van sy boedel oor nie. Sien De Wet NO v Jurgens 1970 (3) SA te 52 - 53.

Teenoorgesteld dan: die aksie vir vermoênskade (aquiliese aksie) gaan wel op die kurator van die insolvente boedel oor net soos alle ander G vermoênsregtelike vorderingsregte en bates. Art 23 (1) van die Insolvensie Wet; Ex parte Wood 1930 SWA te 119 - 120, 122. So 'n uitleg is ook in ooreenstemming met art 23 (6) wat alleenlik aksies wat gaan om status of 'n reg waarby die boedel nie gemoeid is nie voorbehou vir die insolvent. Die geneeshere en hospitaalinrigting wat voor sekwestrasie die dienste gelewer H het, sit met 'n konkurrente vordering teen die boedel (wat meesal niks werd is nie) en die insolvent ontvang vir eie voordeel en gebruik die gelde wat alleen bedoel is vir vergoeding van die mediese en hospitaal koste. Na sekwestrasie is dit dan nie meer "verlies of skade wat hy mag gely het" (soos deur die artikel gespesifiseer nie) maar wel verlies of skade van sy boedel en skuldeisers. In die onderhawige geval word word beweer dat dit die verlies aan verdienste is wat tot die insolvensie gelei het maar nou kom die verdienstevergoeding nie sy skuldeisers toe nie en die insolvent kan daarmee maak wat hy wil. Indien hierdie vergoeding 'n dag voor sekwestraise (in hipotetiese geval) uitbetaal word dan sal dit wel in die

1978 (3) SA p659

insolvente boedel val en sal die werklik geregtigdes daarop aanspraak kam maak. Kragtens art 23 (5) behou die boedel 'n belang by die insolvent se na-insolvensie verdienste en kan enige oorskot bo noodsaaklike lewensonderhoud ten voordeel van die skuldeisers aangewend word. Nou egter A ontvang die insolvent volle vergoeding vir na-insolvensie en toekomstige verdienste en hy kan daarmee maak wat hy wil. Kragtens art 23 (6) is geen sessie van na-insolvensie verdienste regsgeldig nie. Nou kan hy die volle vergoeding vir sodanige na-insolvensie verdienste aanwend of weggee soos hy wil. Indien 'n insolvent se verlies aan verdienste daaruit voortspruit dat sy kar (wat hy vir sy werk benodig) beskadig is, dan sal vergoeding B vir hierdie vermoënsregtelike nadeel in sy boedel val.

Ook in Engeland geld 'n gemeenregtelike reël dat wanneer skadevergoeding beraam moet word met onmiddellike verwysing na pyn wat die benadeelde...