S v Zulu

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Kriegler R, Van Zyl R
• Judgment Date: 30 May 1988
• Court: Transvaal Provincial Division
• Hearing Date: 30 May 1988
• Citation: 1990 (1) SA 655 (T)

Kriegler R:

Hierdie is 'n hiersiening in die gewone loop.

Beskuldigde het in die landdroshof te Nelspruit tereggestaan op 'n aanklag van diefstal. Luidens die klagstaat sou sy op 31 Desember 1987 en te of naby Checkers in die distrik van Nelspruit 'n D radio-kassetspeler ter waarde van R140 van ene Busisiwe Sithole gesteel het. Beskuldigde pleit onskuldig en verstrek ingevolge die bepalings van art 115 van die Strafproseswet 51 van 1977 die volgende verklaring:

'Op 31/12/87 het ek in Checkers ingegaan en 'n pakket by die toonbank ingegee en die winkel binnegegaan. Ek stap 12h00 uit en gaan haal my pakket. Daar was 'n ander persoon daar wat nie mooi geweet het wat E aangaan. Verskeie persone wat hul pakkette wou hê. Ek gee my bewysnommer aan hom en hy oorhandig pakket aan my. By huis merk ek op daar is 'n kasset in. Volgende dag was 'n vakansiedag. Dit was my pakket wat hy my gegee het. Daar was die bandspeler in gewees saam met my goedere.'

Beskuldigde se pleitverduideliking was duidelik en het iedereen van F die elemente van die ten laste gelegde misdaad in geskil geplaas. Neitemin volg daar 'n ondervraging waarvan die oorkonde soos volg lui:

'V:

Wat doen jy met die banspeler?

A:

Vir my broer gegee.

V:

Waarom gee dit aan jou broer?

A:

Ek het een gehad.

V:

G Jy die bandspeler vir jouself geneem?

A:

Ek het een toe gee ek dit aan my broer.

V:

Besef jou optrede is verkeerd?

A:

Nee.

V:

Kan die hof dit as 'n erkenning notuleer dat jy op 31/12/87 in besit was van 'n radio-kasset ter waarde van R140 dan hoef die Staat dit nie te bewys nie?

A:

H Ja.'

V:

Ontken jy dat dit die eiendom van Busisiwe Sithole was?

A:

Nee.

Erkenning aangeteken ingevolge art 115(2) van Wet 51 van 1977.'

Daarop sluit die aanklaer die Staatsaak. Die oorkonde weerspieël dan in beknopte vorm dat die landdros die beskuldigde se regte aan haar I verduidelik het. Die volledige waarskuwing, soos deur die landdros gerekonstrueer op versoek van my Kollega voor wie die stukke aanvanklik vir hersiening gedien het, lui soos volg:

'Beskuldigde u kry nou die geleentheid om u saak voor die hof te plaas. U kan self getuienis aanbied en ook getuies roep om namens u te getuig. U sowel as u getuienis sal onderworpe aan kruisondervraging deur J die Staatsaanklaer wees. Die

Kriegler R

A doel daarvan is om die waarheid van 'n weergawe te toets. U is egter nie verplig om enige getuienis voor die hof te plaas nie. Die hof wil u egter waarsku dat u verontskuldigende mededelings ten tye van 'n pleit nie getuieniswaarde het nie, dit is slegs bewysmateriaal. Indien u verlang dat die hof u weergawe in aanmerking moet neem, behoort u getuienis daaromtrent voor die hof te plaas.

Die erkennings wat aangeteken is ingevolge art 115(2) van Wet 51 van B 1977 bly egter staan as bewys van die feite daarin vervat.'

Beskuldigde getuig toe self. In haar hoofgetuienis herhaal sy die wese van dit wat sy reeds uit die beskuldigdebank verklaar het. Drie vrae en antwoorde tydens kruisondervraging verdien vermelding:

'V:

Hoekom nie radio aan polisie gegee?

A:

Dit as my gelukkige dag beskou.

V:

C Geweet dit behoort nie aan jou nie?

A:

Ja.

V:

Tog besluit jy om dit te hou en aan jou broer gegee?

A:

Ja.'

By aanvanklike voorlegging vir hersiening word onder andere die volgende vrae aan die landdros gerig: D

'1.

Die landdros word vriendelik versoek om redes vir skuldigbevinding van beskuldigde nr 2 te verstrek veral in die lig van:

(a)

haar ontkenning van wesenlike elemente van die misdryf;

(b)

die Staat se versuim om enige getuienis hoegenaamd te lei.

2.

Dit sal waardeer word indien die landdros voorts verduidelik presies welke regte sy aan die gemelde beskuldigde verduidelik het, E veral met inagneming daarvan dat die Staat kennelik nie sy bewyslas sou kwyt tensy die beskuldigde haarself deur die lewering van getuienis sou inkrimineer nie. Het die hof oorweeg om summier ontslag van die beskuldigde te gelas na sluiting van die Staat se saak? Indien nie, waarom nie?'

Die landdros se reaksie op die navraag meld ter aanvang dat dit gemene F saak was en as bewese aanvaar is dat beskuldigde die radio-kassetspeler, wat die eiendom van die klaer was, op 31 Desember 1987 te Checkers 'geneem het' en 'vir haarself toegeëien het en daaroor beskik het'. Na die mening van die landdros was die enigste geskilpunt 'of beskuldigde geweet het dat haar optrede wederregtelik is'. Aangesien dit 'n 'suiwer G subjektiewe aangeleentheid' is waaroor slegs die beskuldigde kon getuig, was die verhoorhof 'van mening dat daar genoegsame getuienis was by sluiting van die Staatsaak, wat 'n antwoord van die beskuldigde se kant geverg het'. Die memorandum meld dan voorts 'beskuldigde het gepoog om deur haar weergawe aan te toon dat sy nie geweet het dit is diefstal nie'. Daardie weergawe is om bepaalde redes verwerp. Ten slotte word dan H die volgende gesê:

'Die hof gee toe dat beskuldigde nie die nodige toe-eieningsgesindheid gehad het toe sy die pakket in die winkel ontvang het nie. Toe sy egter by die huis opmerk dat die kassetspeler tussen haar goedere is en sy besluit om dit te hou en aan haar broer te gee, het sy wederregtelik opgetree en ook die nodige wederregtelikheidsbewussyn gehad.'

I Die Prokureur-generaal is daarop versoek om aan die hand van die volgende drie kernvrae kommentaar te lewer:

'(1)

Is wederregtelikhiedsbewussyn bewys?

(2)

Is die klagstaat (diefstal by 'n bepaalde plek en van 'n bepaalde persoon) te versoen met beskuldigde se weergawe (waarop die J skuldigbevinding ingebring is)?

Kriegler R

(3)

Die vraag wat in A para 2 van Van Zyl R se navraag aangesny word. Vgl bv S v Becket 1987 (4) SA 8 (K) en S v Fikile Matwane (ongerapporteer TPA-hersieningsuitspraak gelewer op ±29/2/88).'

Die Prokureur-generaal het goedgunstiglik by monde van 'n senior Staatsadvokaat en die adjunk-Prokureur-generaal 'n omvattende verslag B opgestel. Aangesien ek ten opsigte van al drie die vrae van die geleerde advokate verskil, is dit nodig om volledig daarop in te gaan en des te meer in erkentlikheid teenoor die advokate vir die moeite wat so kennelik gedoen is.

Ten eerste die kwessie van wederregtelikheidsbewussyn. Die landdros se siening dienaangaande blyk uit wat reeds hierbo aangehaal is. Die C Staatsadvokate verwys na die bekende dictum in S v De Blom 1977 (3) SA 513 (A) op 532F en konkludeer dat beskuldigde se optrede so ooglopend wederregtelik was 'dat haar beroep op afwesigheid van wederregtelikheidsbewussyn eenvoudig nie kan opgaan nie'. Ek meen egter dat dit nie so eenvoudig is as wat die landdros en die Staatsadvokate D dit sien nie. Op die beskuldigde se weergawe was daar geen wederregtelikheid hoegenaamd by die aanvanklike besitname nie. Daarluidens was sy onbewustelik die detentor van die radio-kassetspeler totdat sy dit na haar aankoms by haar huis tussen haar eie goed gevind het. Daar was geen getuienis oor die toestand of waarde van die radio-kassetspeler nie. Beskuldigde se 'erkenning' dat dit die eiendom E van Busisiwe Sithole was, as dit hoegenaamd 'n behoorlike erkenning was (kyk S v Adams en Tien Ander Soortgelyke Sake 1986 (3) SA 733 (K)), neem die saak nie juis veel verder nie aangesien dit onbekend is wie die klaer nou eintlik is en hoe of wanneer hy of sy eiendomsreg verkry het. Maar die kern van die aantyging teen beskuldigde was dat sy die F kassetspeler by Checkers in Nelspruit gesteel het. Daarop het sy 'n verweer gehad. Sy is weliswaar onder oënskynlike magtiging van art 115 vrae gevra...