S v Nkosi en 'n Ander

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Jansen AR, Cillié AR, Viljoen AR, Hefer Wn AR en Grosskopf Wn AR
• Judgment Date: 09 April 1984
• Citation: 1984 (3) SA 345 (A)
• Hearing Date: 27 February 1984
• Court: Appellate Division

Jansen AR:

Die twee appellante is in die Witwatersrandse Plaaslike Afdeling daaraan skuldig bevind (per LE GRANGE R en assessore) dat hulle op 25 Mei 1982 vir Bessie Irene Button beroof en vermoor het - die moord sonder versagtende omstandighede en die roof met verswarende omstandighede. Ten B opsigte van die moord is beide appellante ter dood veroordeel en ten opsigte van die roof tot 15 jaar gevangenisstraf. Hulle appelleer teen hul skuldigbevindings op grond van 'n beweerde onreëlmatigheid gedurende hul verhoor, soos uiteengesit in 'n spesiale aantekening op die oorkonde ingevolge art 317 van Wet 51 van 1977, en hulle beweer dat ten gevolge van sodanige onreëlmatigheid geregtigheid inderdaad nie geskied het nie.

C Dit blyk dat ingevolge art 119 van Wet 51 van 1977 die appellante reeds op 1 Junie 1982 voor 'n landdros gebring was en dat die oorkonde van daardie verrigtinge, ondanks beswaar namens die appellante, voor die Hof a quo gelê is, in kruisondervraging van die appellante gebruik is, en by skuldigbevinding in aanmerking geneem is. Ex facie daardie D oorkonde is die twee aanklagtes aan die appellante gestel en beide appellante het op albei aanklagtes skuldig gepleit. Daarna is die appellante "ingevolge art 121 gelees met art 112 (1) (b)... deur die hof ondervra met betrekking tot die beweerde feite". As gevolg van slegs 'n paar vrae verstrek die appellante uitvoerige verklarings oor die betrokke gebeure. Die E landdros kom tot die gevolgtrekking:

"Op aanklag 1 is die hof nie oortuig dat beide beskuldigdes al die bewerings erken nie, naamlik beide ontken dat hulle die opset om te dood gehad het. Op aanklag 2 is die hof oortuig dat beide beskuldigdes al die bewerings erken en hof staak die verrigtinge en verdaag saak... vir beslissing van Prokureurgeneraal."

F Namens die appellante word nie aangevoer dat die aard van die vrae deur die landdros gestel onbehoorlik was nie, maar wel dat die toelating en gebruik van die oorkonde tydens die verhoor in die Hof a quo onreëlmatig en strydig met die reg was omdat die landdros: (a) versuim het om die appellante in te lig met betrekking tot die aard en doel van die ondervraging; (b) G versuim het om die appellante in te lig met betrekking tot die implikasies van die maak van enige verklarings onder die gemelde omstandighede; (c) versuim het om die appellante mee te deel dat hulle die reg tot swye het.

Wet 51 van 1977 maak geen voorsiening vir sodanige...