S v Nkosi (1); S v Nkosi (2); S v McHunu

• Judge: Kriegler R en Human Wn R
• Judgment Date: 10 May 1984
• Citation: 1984 (4) SA 94 (T)
• Hearing Date: 10 May 1984
• Court: Transvaal Provincial Division

Kriegler R:

Hierdie drie sake, wat almal van dieselfde landdros afkomstig is, opper 'n vraag ten aansien van die wisselwerking tussen die straftoemetingsfunksie van 'n regterlike beampte en die daaropvolgende - en daaruitvoortspruitende - uitvoeringsfunksie van die gevangenisowerhede. Bygevolg raak B dit ook die afbakening van die onderskeie bevoegdhede van gemelde Staatsorgane.

Die tersaaklike feite word kortliks geskets. Op 18 Mei 1983 word beskuldigde Nkosi deur die landdros tot drie jaar gevangenisstraf gevonnis op 'n aanklag van veediefstal. Die formulering van daardie vonnis word op die oorkonde gevolg deur die volgende woorde:

C "Die hof gelas verder dat beskuldigde nie in aanmerking kom vir enige vorm van strafvermindering of parool nie."

Die verrigtinge word op 1 Junie 1983 kragtens die bepalings van art 304 (1) van Wet 51 van 1977 deur 'n Regter van hierdie Afdeling van die Hooggeregshof gesertifiseer as in ooreenstemming met die reg. Dieselfde beskuldigde het intussen D weer voor dieselfde landdros tereggestaan op 'n aanklag van huisbraak met die opset om te steel en diefstal. Op 'n pleit van skuldig is hy skuldig bevind en gevonnis tot een jaar gevangenisstraf. Weereens voeg die landdros 'n "lasgewing" by die vonnis, naamlik

"Hof gelas dat beskuldigde nie in aanmerking kom vir enige vorm van strafvermindering of parool nie."

E Die verrigtinge word op 6 Junie 1983 deur 'n ander Regter van hierdie Afdeling as ooreenkomstig die reg gesertifiseer.

Daarna bevraagteken die Kommissaris van Gevangenisse die landdros se voormelde "lasgewings" ten aansien van strafvermindering of parool in 'n skrywe aan die F Adjunk-Direkteur-generaal, Justisie. Die Kommissaris neem die standpunt in dat die landdros by magte is om slegs 'n aanbeveling dienaangaande te doen. Die Kommissaris se skrywe word aan die landdros deurgestuur vir kommentaar en laasgenoemde, steunend op die bepalings van art 31 van die Wet op Gevangenisse 8 van 1959, hou voet by stuk. Die Staatsregsadviseurs word daarop om 'n mening gevra. Ek haal in extenso aan uit daardie mening:

G "Die landdros het in sy kommentaar as gesag aangehaal art 31 van die Wet op Gevangenisse 8 van 1959, wat soos volg lui:

'31.

Vonnis uitgedien te word soos deur die hof gelas.

Behoudens die bepalings van hierdie Wet, moet elke lid van die Gevangenisdiens wat aan die hoof van 'n gevangenis staan en elke ander lid van die Gevangenisdiens wat toesig oor gevangenes het, toesien H dat elke gevangene wat deur 'n hof gevonnis is daardie vonnis ondergaan op die wyse deur die hof in die lasbrief gelas of, indien die vonnis deur die Staatspresident versag is, op die wyse deur die Staatspresident in die bevel van die Minister gelas, en daartoe is die lasbrief of bevel of 'n gesertifiseerde afskrif daarvan voldoende magtiging vir elke sodanige lid.'

(Kursivering aangebring).

Na ons mening slaan die gekursiveerde sinsnede supra egter I geensins op die tydperk van die gevangenisstraf nie, maar wel of dit gepaard gaan met skraal rantsoen en met alleenopsluiting en met of sonder dwangarbeid, die oplegging waarvoor in art 334 (3) van die vorige Strafproseswet 56 van 1955 voorsiening gemaak is; en of die gevangenisstraf gepaard gaan met alleenopsluiting met of sonder ligte arbeid en verminderde rantsoen, die oplegging waarvoor in art 51 (2) van Wet 8 van 1959 voorsiening gemaak is.

Kriegler R

A Artikel 276 van die Strafproseswet (Wet 51 van 1977) lui soos volg:

'276 (1)

Behoudens die bepalings van hierdie Wet en van 'n ander Wet of van die gemene reg, kan die volgende strawwe iemand opgelê word wat weens 'n misdryf skuldig bevind word, naamlik -

(a)

die doodvonnis;

(b)

gevangenisstraf;

(c)

periodieke gevangenisstraf;

(d)

B verklaring tot gewoontemisdadiger;

(e)

verwysing na 'n inrigting by Wet ingestel;

(f)

'n boete;

(g)

lyfstraf.

(2)

Behoudens andersluidende uitdruklike bepalings van hierdie Wet, word geen bepaling daarvan uitgelê as sou dit -

(a)

aan 'n hof bevoegdheid verleen om 'n ander C vonnis of 'n hoër vonnis op te lê as die vonnis wat daardie hof ten opsigte van 'n misdryf mag oplê nie; of

(b)

afbreuk doen aan 'n bevoegdheid wat by Wet spesiaal aan 'n hof verleen word om 'n ander vonnis op te lê, of om 'n verbeuring benewens 'n ander vonnis te gelas nie.'

Waar die landdros 'n bykomende lasgewing by die gevangenisstraf D voeg wat nie uitdruklik deur 'n ander wetsbepaling gemagtig word nie, soos in die onderhawige gevalle, oorskry hy sy wetlike magtiging en is genoemde lasgewings, na ons mening, nietig.

Die lasgewings deur die landdros in casu maak ook inbreuk op die bevoegdhede wat deur arts 61, 67, 69, 70 en 71 van Wet 8 van 1959 aan die Kommissaris van Gevangenisse, die Minister van Justisie en die Staatspresident, onderskeidelik, in verband met E die vroeëre vrylating van gevangenes opgedra word, soos in die voorlegging uiteengesit is.

In R v Shabalala 1929 TPD 440 op 442 het FEETHAM R hom oor die onderhawige beginsel soos volg uitgelaat:

'The accused in this case had a number of previous convictions, which justified the magistrate in imposing a severe sentence. But it appears from the explanation I have just read that the magistrate attempted to fix the sentence at one day short of six months in order to defeat any claim F that the accused might have had to remission under the gaol regulations if the full term of six months' imprisonment had been imposed. I think it is quite clear that the magistrate was not justified in giving the accused a sentence of six months' imprisonment less one day, for the purpose of preventing the accused from getting the benefit...