S v Mpata

JurisdictionSouth Africa
JudgeSteenkamp R
Judgment Date30 March 1990
Citation1990 (2) SACR 175 (NC)
Hearing Date15 March 1990
CounselC H Botha namens die beskuldigde op versoek van die Hof J B Erasmus namens die Staat
CourtNorthern Cape Division

Steenkamp R:

Hierdie is 'n spesiale hersiening ingevolge die bepalings van art 304(4) van Wet 51 van 1977 wat deur die Streekhofpresident van Kimberley na hierdie Hof verwys is. F

Die beskuldigde was op 30 Junie 1989 deur die streekhof te Kimberley aan vyf aanklagte van huisbraak met die opset om te steel en diefstal skuldig bevind. Die saak was vir vonnis uitgestel en op 14 Augustus 1989 G was die beskuldigde op die eerste aanklag tot 18 maande gevangenisstraf en op elkeen van die tweede, derde en vyfde aanklagte tot twee jaar gevangenisstraf en tot 12 maande gevangenisstraf op die vierde aanklag gevonnis. Die hof het verder gelas dat die vonnisse gesamentlik uitgedien moet word tot die mate dat die beskuldigde ses jaar gevangenisstraf moet uitdien.

Die beskuldigde was nie regsverteenwoordig nie en hy is ook nooit H daarvan verwittig dat hy geregtig is om regsverteenwoordiging te bekom of dat hy aansoek om regshulp kan doen nie.

Basson R het gelas dat hierdie saak deur 'n Volbank verhoor word en dat die volgende vrae beslis moet word, naamlik:

'3.1

Watter plig, indien enige, rus op 'n voorsittende beampte om 'n onverdedigde beskuldigde te verwittig van sy reg tot I regsverteenwoordiging en die moontlikheid van regshulp indien die beskuldigde nie 'n regsverteenwoordiger sou kon bekostig nie?

3.2

Wat moet gebeur indien 'n beskuldigde regsverteenwoordiging verlang maar dit nie self kan bekostig nie en ook nie regshulp kan bekom nie?

3.3

Wat sal die gevolge wees as 'n voorsittende beampte nie sy plig, om die beskuldigde te verwittig soos in 3.1 uiteengesit, nakom nie? Dit is J op die veronderstelling dat daar wel so 'n plig is.'

Steenkamp R

A Dit is geykte reg dat 'n beskuldigde 'n basiese reg het om deur 'n regsverteenwoordiger sy saak voor 'n hof te plaas. Hierdie reg word deur art 73 van Wet 51 van 1977 (die Wet) en sy voorgangers (sien arts 84 en 158 van Wet 56 van 1955 en art 218 van Wet 31 van 1917) erken. Dit is ook 'n beginsel wat konsekwent deur ons Howe toegepas word. Sien Dabner v South African Railways and Harbours 1920 AD 583 op 586; Brink and B Others v Commissioner of Police 1960 (3) SA 65 (T) op 67C; S v Radebe; S v Mbonani 1988 (1) SA 191 (T) op 192F en 193B.

Indien enige hof 'n beskuldigde hierdie reg ontneem, kom dit neer op 'n onreëlmatigheid wat gewoonlik 'n regskending tot gevolg het en wat daartoe lei dat 'n beskuldigde se skuldigbevinding en vonnis ter syde gestel word. Vgl S v Seheri en Andere 1964 (1) SA 29 (A) op 36A-D; S v Shabangu 1976 (3) SA 555 (A) op 558D-G; S v Radebe (supra op C 193B-194D).

Ons Howe het verder gegaan en beginsels neergelê wat daarop gemik is om 'n onverdedigde beskuldigde 'n regverdige verhoor te gee. Dit is gedoen deur sekere prosesregtelike riglyne neer te lê wat in elke strafsaak nagekom moet word. Hierdie reëls is baie volledig en met gesag in 'n onlangse uitspraak, nl S v Rudman; S v Johnson; S v Xaso; Xaso v D Van Wyk NO and Another 1989 (3) SA 368 (OK) op 377E-J, 378A-J en 379A-C deur Cooper R uiteengesit en ek vereenselwig my met respek met dié uiteensetting van ons reg en ag dit nie nodig om dit weer eens in hierdie uitspraak te herhaal nie. Sien ook: S v Mthwana 1989 (4) SA 361 (N) op 370F-371E.

Dit het telkens in ons Howe geblyk dat die leek dikwels nie van al sy regte bewus is nie en alhoewel regsverteenwoordiging 'n basiese reg is wat wyd bekend is, kan daar tog ongeletterde persone of vreemde burgers E wees wat nie ten volle in hierdie verband ingelig is nie. Wat nog meer onbekend by beskuldigdes is, is die feit dat 'n beskuldigde geregtig is om aansoek by die Regshulpraad vir regshulp te kan doen.

Die vraag wat dan onlangs in sake na vore gekom het, is of daar nie op 'n voorsittende beampte 'n verpligting rus om 'n onverdedigde F beskuldigde se regte ten opsigte van regsverteenwoordiging aan hom te verduidelik nie en hom verder mee te deel dat indien hy nie fondse beskikbaar het om vir regsverteenwoordiging te betaal nie, hy geregtig is om by die Regshulpraad vir regshulp aansoek te doen.

Artikel 73 van die Wet plaas geen uitdruklike verpligting op 'n hof om 'n onverdedigde beskuldigde mee te deel van sy regte rakende G regsverteenwoordiging nie. Dit is egter geensins 'n beletsel om so 'n beginsel neer te lê nie aangesien die meeste van die prosesregtelike prosedure of praktykreëls waarna hierbo verwys is, ontstaan het sonder dat dit by wyse van uitdruklike bepalings in wetgewing neergelê is. Ons Howe was egter tot dusver geensins eensgesind oor hierdie kernvraag nie.

Daar is uitsprake waarin beslis is dat daar geen verpligting op 'n H voorsittende beampte rus om 'n beskuldigde in verband met sy reg om regsverteenwoordiging in te lig nie. Vgl S v Mthetwa; S v Khanyile 1978 (2) SA 773 (N) op 776E; S v Mashiyana 1989 (1) SA 592 (K) op 773D.

Daar is ook uitsprake waarin daar beslis is dat daar slegs in sekere sake 'n plig op 'n hof rus om die beskuldigde oor regte in verband met regsverteenwoordiging in te lig en die moontlikheid van regshulp aan 'n beskuldigde te noem. Vgl S v Baloyi 1978 (3) SA 290 (T) op 293G; S v I Mashiyana (supra op 596D); S v Peter Alexander (ongerapporteerde beslissing van die Oranje-Vrystaatse Provinsiale Afdeling gelewer op 15 Desember 1988).

'n Derde standpunt in ons regspraak is dat 'n...

To continue reading

Request your trial
4 practice notes
  • Mgcina v Regional Magistrate, Lenasia and Another
    • South Africa
    • Invalid date
    ...accused should be informed of his rights to legal representation. (Cf S v Radebe, S v Mbonani 1988 (1) SA 191 (T), S v Mpata 1990 (2) SACR 175 (NC), S v Mabaso and Another 1990 (3) SA 185 (A) at 203D - Section 25(3)(e) of Act 200 of 1993 confirms the established law in regard to the necessi......
  • Mgcina v Regional Magistrate, Lenasia and Another
    • South Africa
    • Witwatersrand Local Division
    • 11 d5 Abril d5 1997
    ...accused should be informed of his rights to legal representation. (Cf S v Radebe, S v Mbonani 1988 (1) SA 191 (T), S v Mpata 1990 (2) SACR 175 (NC), S v Mabaso and Another 1990 (3) SA 185 (A) at 203D - Section 25(3)(e) of Act 200 of 1993 confirms the established law in regard to the necessi......
  • S v Maloka and Another
    • South Africa
    • Invalid date
    ...to S v Manale 2000 (2) SACR 666 (NC): dictum at 671 j - 672 c applied S v Mbambo 1999 (2) SACR 421 (W): referred to F S v Mpata 1990 (2) SACR 175 (NC): referred S v Ndlovu 2003 (1) SACR 331 (SCA) ([2003] 1 All SA 66): referred to S v Radebe; S v Mbonani 1988 (1) SA 191 (T): dictum at 196F -......
  • Recent Case: Criminal procedure
    • South Africa
    • Juta South African Criminal Law Journal No. , May 2019
    • 24 d5 Maio d5 2019
    ...that a particular irregularity had resulted in a failure of justice before a review court would set a conviction aside (S v Mpata 1990 (2) SACR 175 (NC)). Does the Bill of Rights and, more particularly, s 35(3) (which sets out a list — not exhaustive of rights considered to be fundamental t......
3 cases
  • Mgcina v Regional Magistrate, Lenasia and Another
    • South Africa
    • Invalid date
    ...accused should be informed of his rights to legal representation. (Cf S v Radebe, S v Mbonani 1988 (1) SA 191 (T), S v Mpata 1990 (2) SACR 175 (NC), S v Mabaso and Another 1990 (3) SA 185 (A) at 203D - Section 25(3)(e) of Act 200 of 1993 confirms the established law in regard to the necessi......
  • Mgcina v Regional Magistrate, Lenasia and Another
    • South Africa
    • Witwatersrand Local Division
    • 11 d5 Abril d5 1997
    ...accused should be informed of his rights to legal representation. (Cf S v Radebe, S v Mbonani 1988 (1) SA 191 (T), S v Mpata 1990 (2) SACR 175 (NC), S v Mabaso and Another 1990 (3) SA 185 (A) at 203D - Section 25(3)(e) of Act 200 of 1993 confirms the established law in regard to the necessi......
  • S v Maloka and Another
    • South Africa
    • Invalid date
    ...to S v Manale 2000 (2) SACR 666 (NC): dictum at 671 j - 672 c applied S v Mbambo 1999 (2) SACR 421 (W): referred to F S v Mpata 1990 (2) SACR 175 (NC): referred S v Ndlovu 2003 (1) SACR 331 (SCA) ([2003] 1 All SA 66): referred to S v Radebe; S v Mbonani 1988 (1) SA 191 (T): dictum at 196F -......
1 books & journal articles
  • Recent Case: Criminal procedure
    • South Africa
    • Juta South African Criminal Law Journal No. , May 2019
    • 24 d5 Maio d5 2019
    ...that a particular irregularity had resulted in a failure of justice before a review court would set a conviction aside (S v Mpata 1990 (2) SACR 175 (NC)). Does the Bill of Rights and, more particularly, s 35(3) (which sets out a list — not exhaustive of rights considered to be fundamental t......

VLEX uses login cookies to provide you with a better browsing experience. If you click on 'Accept' or continue browsing this site we consider that you accept our cookie policy. ACCEPT