Martin Harris & Seuns Ovs (Edms) Bpk v Qwa Qwa Regeringsdiens; Qwa Qwa Regeringsdiens v Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk
Jurisdiction | South Africa |
Judge | Hefer AR, Nienaber AR, Harms AR, Marais AR, Mpati Wn AR |
Judgment Date | 23 March 2000 |
Citation | 2000 (3) SA 339 (SCA) |
Docket Number | 674/92 & 676/92 |
Hearing Date | 03 March 2000 |
Counsel | C E Puckrin SC (bygestaan deur J A van der Westhuizen) namens die appellant in saaknr 674/92 en die respondent in saaknr 676/92. P P Delport SC (bygestaan deur L Bolt) namens die respondent in saaknr 674/92 en die appellant in saaknr 676/92. |
Court | Supreme Court of Appeal |
Nienaber AR:
[1] Die appellant (die eiser) is 'n bouaannemer en konstruksiemaatskappy. Sy tender vir die oprigting van 'n nuwe hospitaal te Phuthaditjhaba, in die voormalige selfregerende gebied van Qwa Qwa, is gedurende 1977 - 1978 deur die respondent (die I verweerder) aanvaar. Die skriftelike kontrak is in 'n aantal dokumente beliggaam, waarvan die algemene kontraksvoorwaardes (AKV) en die hoeveelheidslys (HL) vir huidige doeleindes die belangrikste is. Die kontraksprys, onderworpe aan latere aanpassings en skommelinge, was R8 955 500. 'n Tydperk van ses J
Nienaber AR
jaar is vir die voltooiing van die werk toegelaat (klousule 8 van die voorwoord tot die HL). Die voltooide projek, toegelate verlengings van tyd van 41 maande inaggenome, is uiteindelik in Junie 1987 deur die appellant aan die respondent oorhandig. Maar daar was, soos maar al te dikwels die geval is, onenigheid en haakplekke. Baie daarvan het algaande weggeval of is opgelos. Enkeles egter nie. En dit lei uiteindelik tot 'n aksie wat B die appellant as eiser in die Oranje Vrystaatse Provinsiale Afdeling teen die respondent as verweerder instel.
[2] Meerdere eisoorsake is in die aksie geopper. Eise 1 en 2 was eise vir die betaling van skadevergoeding weens beweerde kontrakbreuk aan die kant van die verweerder. Eis 3 was vir die betaling vir sekere karweiwerk wat die eiser kragtens die ooreenkoms gedoen het. Al drie C eise word deur die verweerder teëgestaan, enersyds op meriete, andersyds as sou hulle verjaar het. Die partye versoek die Hof by ooreenkoms om sekere aspekte van eise 1 en 2 by voorbaat en op grond slegs van die beweringe vervat in die pleitstukke, die nadere besonderhede vir verhoordoeleindes en die partye se antwoorde soos in D die voorverhoor-notule beliggaam, te besleg, meer in die besonder, 'of die eiser in die stukke voor die Hof 'n skuldoorsaak uitgemaak het vir die regshulp aangevra in eise 1 en 2'. Die Hof (Van Coppenhagen R) stem daartoe in. Die bevinding van die Verhoorhof is dat eise 1 en 2, soos gepleit, regtens nie deug nie. Die volgende bevel word gemaak: E
Die punte in limine, nl dat eiser ten aansien van eise 1 en 2 nie 'n skuldoorsaak uitgemaak het nie, slaag in die mate hierbo uiteengesit.
Eiser betaal verweerder se koste, insluitende die koste van twee advokate, en wel asof die punte in limine beslis is op eksepsie, dit is tot op die stadium wat dagvaarding uitgereik is. F
Eiser word verlof verleen om binne 20 dae vanaf datum van hierdie uitspraak sy besonderhede van vordering en ander pleitstukke te wysig.'
[3] Die eiser besluit teen 'n wysiging van sy pleitstukke en G doen eerder aansoek om verlof om teen die bevele van die Verhoorhof na hierdie Hof te appelleer. Sodanige verlof word deur die Hof a quo verleen.
[4] Op daardie stadium doen die verweerder op sy beurt aansoek dat sy spesiale pleit van verjaring teen die derde eis op dieselfde grondslag vooraf deur die Hof bereg word. Ook dié aansoek word deur die Verhoorhof toegestaan, les bes met ewe min sukses, want die Hof H verwerp die verweerder se betoog in 'n aparte uitspraak en maak die volgende bevel:
Verweerder se spesiale verweer van verjaring tov eis 3, die sogenaamde karwei-eis, word afgewys, met koste, met uitsluiting van die koste van argumentering van die onderhawige aansoek. I
Dit word gelas dat die karwei-eis beslis moet word deur die aanbied van verdere getuienis.
Elke party betaal sy eie koste veroorsaak deur die aansoek.'
Net soos in die ander geval word ook hier verlof verleen om na hierdie Hof te appelleer. J
Nienaber AR
[5] Die resultaat is dat daar, voortspruitend uit een en A dieselfde geding, tans twee afsonderlike appélle, elk met sy eie saaknommer en betoogshoofde, maar met net 'n enkele oorkonde, voor hierdie Hof dien. Gerieflikheidshalwe word albei appélle deur die advokate gesamentlik maar agtereenvolgens behandel. Ek beoog om dieselfde te doen. Na die appellant in die eerste appél en die respondent in die tweede verwys ek voortaan slegs as die eiser en na sy teenparty as die verweerder. B
[6] Dat 'n geding wat sy oorspong in 'n ooreenkoms het wat in 1978 aangegaan en in 1987 afgehandel is, waarin dagvaarding in Januarie 1990 uitgereik en uitspraak op 'n punt in limine in Augustus 1992 gelewer is, eers in 2000 voor hierdie Hof beland, is 'n betreurenswaardige toedrag van sake. By wie die blaam presies lê, kan C nie sommerso uitgepluis word nie. En wat ookal in dié appél gebeur, nog is het einde niet. Inmiddels is die eiser gelikwideer en bestaan die verweerder ook nie meer as sodanig nie. Vir huidige doeleindes maak geeneen van die partye egter 'n punt van die ander se gebrek aan status nie. D
[7] Die eerste pertinente vraag is of eise 1 en 2, soos gepleit, regtens gegrond is. Eis 1 word in para 35.1 van die besonderhede van vordering beskryf as:
'(V)erlies as gevolg van vertraging van die kontrak, en daarmee gepaardgaande addisionele uitgawes ten aansien van oorhoofse koste en verwante vorderinge.' E
Eis 2 word weer in para 35.2 beskryf as:
'(V)erliese gely as gevolg van die onderbreking van die konstruksieprogram en daarmee gepaardgaande ontwrigting en daaruit voortspruitende verlies aan produksie en wins.'
Albei is eise vir skadevergoeding weens kontrakbreuk wat op 'n reeks F voorafgaande bewerings in die besonderhede van vordering berus waarin die eiser die blaam vir vertragings met die afhandeling van die werk op die verweerder 'of sy agente' plaas. Die 'agente' was na bewering Springfontein Boerdery (Edms) Bpk, 'n vorige kontrakteur wat 'n hoeveelheid massa uitgrawingswerk moes voltooi voordat die terrein op G 2 Januarie 1978 aan die eiser oorhandig is, asook die ingenieur en die argitek wat deur die verweerder aangestel is om oor die werk toesig te hou.
[8] Die verweerder se aanval op die eiser se besonderhede van vordering was volgens die Verhoorhof drieledig van aard, naamlik: H
Dat die uitdruklike en stilswyende terme van die ooreenkoms waarop eiser steun in stryd en onbestaanbaar is met die uitdruklike bepalings en terme en bedinge tot die teendeel in die skriftelike ooreenkoms tussen die partye, en
selfs indien bevind sou kon word dat die beweerde stilswyende terme en bedinge by die skriftelike kontrak as deel van die I ooreenkoms tussen die partye ingelees kan word, het eiser (verweerder) nie strydig met die kontrak opgetree nie, omdat die gewraakte optrede van verweerder soos uiteengesit in die dagvaarding deur die ooreenkoms tussen die partye gemagtig word, en J
Nienaber AR
indien bevind sou kon word dat die stilswyende en A uitdruklike terme soos deur eiser beweer wel bestaanbaar is met die terme en bedinge van die skriftelike kontrak en die optrede van verweerder as kontrakbreuk aangestip kan word, dan maak die ooreenkoms, met uitsluiting van enige ander regshulp voorsiening vir spesifieke regshulp en nie die regshulp soos deur eiser aangevra nie.'
Die Hof a quo bevind in wese in die guns van die verweerder B op die derde van dié drie bene. In hierdie Hof is al drie gronde opnuut beredeneer. Gevolglik word dit nodig om elk van die beweerde dade van kontrakbreuk afsonderlik te bekyk.
[9] Die eerste klag van kontrakbreuk is dat die verweerder, C volgens para 25.1 van die besonderhede van vordering, versuim het om 'betyds die massa uitgrawings te voltooi, of dit in 'n behoorlike mate te voltooi'. In die notule van die voorverhoor-konferensie word verder hierop uitgebrei. In para 100.1 daarvan beweer die eiser:
'Die vertraging is veroorsaak deur die terreinwerke wat deur die D vorige kontrakteur herstel moes word.'
En in para 100.2:
'Die kontrakteur wat vir die terreinwerke verantwoordelik was, was gedurende die tydperk 1 Januarie 1978 tot Junie 1978 op terrein, en sy teenwoordigheid het die eiser ontwrig.'
Dié bewering is gegrond op sekere vroeëre bewerings in paras 17 en E 18 van die besonderhede van vordering wat soos volg lui:
Dit was verder 'n uitdruklike, alternatiewelik 'n stilswyende term dat die voormelde massa uitgrawings deur die voormelde Springfontein Boerdery (Edms) Bpk voltooi sou word voor of op 2 Januarie 1978, die datum waarop die terrein aan die eiser F oorhandig is.
Dit was verder 'n uitdruklike, alternatiewelik 'n stilswyende term van die partye se ooreenkoms dat die voormelde Springfontein Boerdery te alle relevante tye as die verweerder se agent sou optree, en dat die verweerder verantwoordelik sou wees vir die behoorlike en tydige voltooiing van sodanige uitgrawings.'
[10] Twee van die uitdruklike bepalings van die ooreenkoms is G hier in die besonder ter sake.
Klousule 5 van die voorwoord tot die HL bepaal:
'5. Afsonderlike kontrak: Die massa uitgrawings is onder 'n aparte afsonderlike kontrak uitgevoer en daar sal van die H aannemer aan wie hierdie kontrak toegeken word, verwag word om die uitsetting en vlakke van die vorige kontrak na te gaan (sien klousule 29 bl 8).'
Gemelde klousule 29 van die HL bepaal voorts:
'29. Akkuraatheid van afmerking in vorige kontrak: Die aannemer vir die grondwerk wat 'n vorige kontrak behels, is onder I waarborg vir die noukeurigheid van die afmerking, uitsetting en vlakke van die werk deur hom uitgevoer. Die aannemer vir hierdie kontrak moet die afmerking, uitsetting van vlakke nagaan binne twee weke na opdrag om met die werk 'n aanvang te neem en moet skriftelik die aandag van die argitek op enige foute in hierdie verband vestig, welke foute dan deur die aannemer van die vorige kontrak herstel sal word.
Die aannemer van hierdie kontrak moet die vorige aannemer alle fasiliteite J
Nienaber AR
verskaf vir die uitvoering van sulke herstelwerk. Enige foute in die afmerking van die werk in die vorige kontrak wat nie binne twee weke onder die argitek se aandag gebring is nie, soos hierbo...
To continue reading
Request your trial-
Primavera Construction SA v Government, North-West Province, and Another
...to Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk v Qwa Qwa Regeringsdiens; Qwa Qwa Regeringsdiens v Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk 2000 (3) SA 339 (SCA): dictum at 353H - I followed C Meyer v Kirner 1974 (4) SA 90 (N): dictum at 103 Meyer v Merchants' Trust Ltd 1942 AD 244: followed Morkel's T......
-
Group Five Construction (Pty) Ltd v Minister of Water Affairs and Forestry
...Scope Precision Engineering (Edms) Bpk 1979 (1) SA 391 (A) at 418A-419H; Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk v QwaQwa Regeringsdiens 2000 (3) SA 339 (SCA) para 36; Sifris en 'n Ander NNO v Vermeulen Broers 1974 (2) SA 218 (T) at 222H-223D; Simmons NO v Bantoesake Administrasieraad (Vaaldri......
-
Primavera Construction SA v Government, North-West Province, and Another
...of Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk v F Qwa Qwa Regeringsdiens; Qwa Qwa Regeringsdiens v Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk 2000 (3) SA 339 (SCA) at 353H - I. Nienaber JA stated, and I quote, at para '[33] Die drie jaar tydperk is van belang vanweë art 11(d) vanweë die Verjaringswet 6......
-
York Timbers Limted v The Government of the Republic of South Africa
...for it (Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk v Qwa Qwa Regeringsdiens: Qwa Qwa Regeringsdiens v Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk 2000 3 SA 339 (SCA).) 2001 JDR 0093 p35 Wunsh AJA [61]Counsel for the appellant submitted that, by refusing to accept logs which were available for delivery, ......
-
Primavera Construction SA v Government, North-West Province, and Another
...to Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk v Qwa Qwa Regeringsdiens; Qwa Qwa Regeringsdiens v Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk 2000 (3) SA 339 (SCA): dictum at 353H - I followed C Meyer v Kirner 1974 (4) SA 90 (N): dictum at 103 Meyer v Merchants' Trust Ltd 1942 AD 244: followed Morkel's T......
-
Group Five Construction (Pty) Ltd v Minister of Water Affairs and Forestry
...Scope Precision Engineering (Edms) Bpk 1979 (1) SA 391 (A) at 418A-419H; Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk v QwaQwa Regeringsdiens 2000 (3) SA 339 (SCA) para 36; Sifris en 'n Ander NNO v Vermeulen Broers 1974 (2) SA 218 (T) at 222H-223D; Simmons NO v Bantoesake Administrasieraad (Vaaldri......
-
Primavera Construction SA v Government, North-West Province, and Another
...of Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk v F Qwa Qwa Regeringsdiens; Qwa Qwa Regeringsdiens v Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk 2000 (3) SA 339 (SCA) at 353H - I. Nienaber JA stated, and I quote, at para '[33] Die drie jaar tydperk is van belang vanweë art 11(d) vanweë die Verjaringswet 6......
-
York Timbers Limted v The Government of the Republic of South Africa
...for it (Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk v Qwa Qwa Regeringsdiens: Qwa Qwa Regeringsdiens v Martin Harris & Seuns OVS (Edms) Bpk 2000 3 SA 339 (SCA).) 2001 JDR 0093 p35 Wunsh AJA [61]Counsel for the appellant submitted that, by refusing to accept logs which were available for delivery, ......