Jordaan v Jordaan

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Traverso R
• Judgment Date: 05 May 2000
• Citation: 2001 (3) SA 288 (C)
• Docket Number: 13322/98
• Hearing Date: 15 March 2000
• Counsel: L Weinkove SC (bygestaan deur B D J Gassner) namens die eiseres. J J Botha namens die verweerder.
• Court: Cape Provincial Division

Traverso R:

Die partye B

[1] Die partye in hierdie saak is op 15 April 1976 buite gemeenskap van goed met mekaar getroud.

[2] Twee kinders is uit die huwelik gebore, naamlik Martine wat tans 20 jaar oud is en 'n student is aan die Universiteit van Stellenbosch en Johan Paul (Oubaas) wat tans 18 jaar oud is. Oubaas is blind en C verstandelik vertraag en is tans in die sorg van die eieseres.

Die geskilpunte

[3] Dit is nie in geskil dat die huweliksverhouding tussen die partye onherstelbaar verbrokkel het nie. D

[4] Toe die saak 'n aanvang geneem het was die kerngeskil tussen die partye die vraag of Oubaas in 'n inrigting opgeneem behoort te word en of hy moet aanbly in die sorg van sy moeder. Die partye het egter hierdie aangeleentheid geskik en die verweerder se aansoek dat Oubaas E in 'n inrigting geplaas moes word is op die derde dag van die verhoor laat vaar. Gevolglik is dit gemene saak tussen die partye dat Oubaas in die sorg van sy moeder sal bly.

[5] Voorts het die eiseres by die aanvang van die verhoor aangedui dat sy haar bede om regshulp ingevolge die bepalings van art 7(3) van F die Wet op Egskeiding 70 van 1979 sou wysig deur dit as volg te bewoord:

5.1

'n Bevel dat die verweerder en die eiseres die gemeenskaplike woning geleë te Kolbestraat 12, Brandwag, Stellenbosch aan die eiseres sal oordra en dat die koste in verband met sodanige oordrag sal G betaal.

5.2

Dat verweerder die bedrag van R4 000 000 aan eiseres betaal.

Geen beswaar is teen hierdie aansoek om wysiging aangeteken nie, en dit is gevolglik toegestaan.

[6] Die oorblywende geskilpunte tussen die partye is derhalwe die H volgende:

6.1 6.1.1

Die aard en omvang van 'n bevel of bevele ingevolge subarts 2 en/of 3 van art 7 van die Wet op Egskeiding.

6.1.2

Hierby ingeslote is die vraag of die omstandighede van hierdie saak 'n bevel ingevolge art 7(3) met die doel om 'n I sogenaamde 'skoon breuk' ('clean break') tussen die partye te bewerkstellig, regverdig.

6.2

Die omvang van die onderhoud ten opsigte van die partye se minderjarige kinders.

6.3

Die gepaste kostebevel. J

Traverso R

Die agtergrond A

[7] Die partye het mekaar ongeveer drie jaar voor hulle huwelik op Stellenbosch ontmoet. Op daardie stadium was die eiseres nog 'n voltydse student. Die verweerder het op daardie stadium reeds sy MSc graad in landbou ekonomie verwerf en was werksaam by Sanlam. Na voltooiing van haar graad het die eiseres in die landdroskantoor te B Stellenbosch begin werk. Toe die partye getroud is, was sy steeds daar werksaam. Op daardie stadium was die verweerder in diens van 'n makelaarsfirma waar hy konsultasiewerk met insluiting van boedelbeplanning gedoen het.

[8] Die partye het gedurende Junie 1979 na Pretoria verhuis, waar die C verweerder as 'n boedelbeplanner vir die Nasionale Gesinskamer gewerk het. Die verweerder het toe begin om sy boedelbeplanningspraktyk landswyd uit te brei. Hulle het in 'n woonstel gewoon en gedurende daardie tydperk het die eiseres nie gewerk nie, maar het 'n kursus in binnenshuise versiering gedoen. Ongeveer twee jaar nadat die partye na D Pretoria verhuis het, is hulle eerste kind, Martine, gebore.

[9] In Junie 1980 het die partye na Stellenbosch teruggekeer. Voordat hulle teruggekeer het na Stellenbosch het die verweerder 'n erf in Stellenbosch aangekoop en die partye het later hul gesinswoning op die E erf gebou. Dit is gemene saak dat die eiseres betrokke was by die beplanning van die uitleg van die huis en dit is eweneens gemene saak dat die huis beplan en gebou was met 'n kantoor op die tweede verdieping sodat die verweerder sy praktyk vandaar kon bedryf.

[10] Ongeveer een jaar na die partye se terugkeer na Stellenbosch, is F Oubaas gebore. Daarna het die eiseres feitlik al haar tyd spandeer aan die opvoeding van haar twee kinders. Oubaas se gestremdheid het vanselfsprekend haar taak bemoeilik. Dit was gemene saak dat die eiseres deurgaans bystand gehad het. Eers het 'n tante van haar haar bygestaan en later het sy 'n voltydse huishulp gehad om haar by te staan. Ek glo egter nie dat dit in geskil is dat die eiseres 'n G besondere toegewyde moeder was nie. Sy het ten spyte van al Oubaas se probleme dit vermag om van hom in 'n gelukkige en selfversekerde jong man te laat ontwikkel.

[11] Die eiseres het nie gedurende die bestaan van die huwelik werklik 'n inkomste verdien behalwe direk na die troue nie. Sy het weliswaar 'n graad in biblioteekwese bekom gedurende die bestaan van H die huwelik, en daarna deeltyds as 'n biblioteekaresse gewerk vir vyf uur per week teen R15 per uur. Sy het ook van tyd tot tyd die verweerder bygestaan in sy uitgewersbesigheid deur manuskripte te proeflees en boeke te pos. Sy het hiervoor 'n minimale inkomste verdien. Dit is gemene saak dat dit nooit eintlik nodig was vir die I eiseres om te werk nie en dat die verweerder deurgaans die wens uitgespreek het dat sy liefs nie werk nie. Na my mening is dit duidelik dat die eiseres, wat tans 48 jaar oud is, nie werklik oor 'n verdienvermoë beskik nie. Die verweerder het dit nie ernstig betwis nie. J

Traverso R

[12] Dit is insgelyks gemene saak tussen die partye dat die verweerder tydens die bestaan van die huwelik baie hard gewerk het en A dat hy die enigste broodwinner was. Dit is ook gemene saak dat die verweerder besonder suksesvol was en 'n groot boedel opgebou het. Ek sal later op hierdie aspek uitbrei.

[13] Soos reeds hierbo opgemerk het die partye met die aanvang van die verhoor dit reeds aanvaar dat hulle huwelik onherstelbaar B verbrokkel was. Die eiseres het getuig oor die omstandighede wat aanleiding gegee het tot die verbrokkeling van die huwelik en het meer spesifiek gesteun op haar man se buite-egtelike verhoudings. Die verweerder het erken dat hy 'n owerspelige verhouding gehad het met 'n sekere Sennet. Hy het ook erken dat hy ander verhoudings gehad het, maar het aangevoer dat sodanige verhoudings nie owerspelig was nie. Die C verweerder het aangevoer dat op die stadium toe hy eersgenoemde verhouding aangeknoop het, die partye se huwelik in elk geval nie van verbrokkeling gered kon word nie. D

[14] Die verweerder voer aan dat die partye botsende persoonlikhede gehad het wat tot groot ongelukkigheid gely het. Dit is duidelik dat hierdie huwelik vir 'n geruime tyd reeds nie vlot verloop het nie. Beide partye het (soos wat dit meeste kere die geval is) na my mening tot hierdie verbrokkeling bygedra, maar wanneer die getuienis in sy geheel ontleed word (hierby sluit ek die verweerder se getuienis in) is daar aspekte van die verweerder se optrede wat na my mening die E voortsetting van die huwelik vir enige persoon ondraaglik sou maak. Die verweerder het my beïndruk as 'n egosentriese persoon, 'n persoon wat niks en niemand in sy pad sal laat staan om sy doelwitte te bereik nie. Maar ek glo nie ek hoef te veel hierop uit te brei nie, want dit is toegegee namens die verweerder dat die eiseres geregtig is op bevele F ingevolge arts 7(2), (3) en (4) van die Wet op Egskeidings. Dit is slegs die omvang van die bevele en die vraag of die omstandighede dit wenslik maak om 'n sogenaamde 'clean break' te bewerkstellig.

[15] Die faktore wat in aanmerking geneem moet word by die oorweging G van bogenoemde vraag is geyk en ek gaan hulle nie hierin herhaal nie. Ek sal volstaan deur te sê dat die partye dit eens was dat 'n 'clean break' beginsel in sekere omstandighede gepas sal wees. Ek gaan voort om hierdie vraag te oorweeg.

Skoon breuk ('clean break') H

[16] Dit is toepaslik dat ek eerstens beslis of 'n bevel wat 'n skoon breuk tussen die partye sal bewerkstellig, gewens is in hierdie geval.

[17] Ek het reeds verwys na my indrukke van die verweerder. Sy eie getuienis het dit duidelik gemaak dat hy, ten einde sy sin te kry, bereid is om kleinlik en selfs oneerlik te wees. Ek noem slegs enkele I voorbeelde.

17.1

Die eiseres het 'n opsomming van haar huishoudelike uitgawes vir Augustus 1999 saamgestel. Ten opsigte van elkeen van die afsonderlike instansies waar sy goedere gekoop het (soos byvoorbeeld Kwikspar), het sy 'n volledige lys fakture en/of kontantstrokies J

Traverso R

aangeheg. Tydens die verweerder se getuienis het hy aangevoer dat hy A nie glo dat al hierdie strokies die eiseres se strokies was nie, en beweer dat sy van haar vriendinne se strokies bymekaar gemaak het en aangeheg het ter stawing van hierdie eis. Hierdie is 'n ernstige bewering om te maak teen die eiseres. Dit is nooit aan haar gestel tydens kruisverhoor nie en is 'n indikasie van die haat en neidigheid wat die verweerder teenoor die eiseres openbaar. B

17.2

Sy dogter Martine is 'n besondere begaafde sportvrou. Die verweerder het altyd die koste verbonde aan haar sportaktiwiteite gedra, maar sedert die egskeiding aanhangig gemaak is, het hy geweier om dit te doen. Dit het so erg geraak dat Martine uiteindelik 'n brief C aan die verweerder se prokureur, Mnr Hendriks, moes skryf om te vra of haar vader nie haar onkoste sal dek nie. Sy het ook 'n brief aan die verweerder geskryf. Toe die verweerder hieroor uitgevra is het hy getuig dat hy glo dat sy optrede heeltemal geregverdig was en dat sy kinders nie genoeg waardering wys vir alles wat hy vir hulle doen nie. D Uit die verweerder se oogpunt het hy niks gedoen om Martine se verhouding met hom te vertroebel nie. Sy swak verhouding met Martine skryf hy uitsluitlik daaraan toe dat die eiseres die kinders opgesteek het. Die getuienis skep egter 'n heel ander beeld. E

17.3

Maandeliks het die verweerder belaglike en klein bedrae afgetrek van die toelae wat hy aan die eiseres betaal het en ek haal as voorbeeld aan uit een besondere skrywe (daar is verskeie sulkes):

'Memo aan Sarah
Van Johannes	1 Desember 1998 F
Liewe Sarah
Hiermee tjek nr 5760 ten bedrae van R3...