General Accident Versekeringsmaatskappy SA Bpk v Uijs NO

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Van Heerden AR, Kumleben AR, Kriegler Wn AR
• Judgment Date: 14 May 1993
• Citation: 1993 (4) SA 228 (A)
• Hearing Date: 03 May 1993
• Court: Appellate Division

Van Heerden AR:

Op 21 November 1987, en naby Bloubergstrand, het ene F Stander en Van Nelson hul voertuie in dieselfde rigting bestuur. Op 'n stadium wou Stander terugdraai. Hy het na regs oor die pad geswaai waarop sy voertuig getref is deur dié van Van Nelson. Gert van Huyssteen ('Van Huyssteen') het as passasier langs Stander gesit en as gevolg van die botsing het hy ernstige beserings, veral kopbeserings, opgedoen.

Hierdie voorval het tot gevolg gehad dat die respondent, as aangestelde G curator ad litem vir Van Huyssteen, 'n aksie vir verhaal van skadevergoeding teen die appellant in die Kaapse Provinsiale Afdeling ingestel het. Dit is onnodig om na die pleitstukke te verwys want na afloop van die verhoor was die volgende gemene saak:

(1)

Die botsing was te wyte aan die uitsluitlike nalatigheid van H Stander.

(2)

Ingevolge die bepalings van art 8 van die Motorvoertuigongelukkewet 84 van 1986 was die appellant verplig om Van Huyssteen se verhaalbare skade te betaal.

(3)

Tydens die botsing was die sitplekgordel bedoel vir 'n passasier voor in Stander se motor nie aangegespe nie. I

(4)

Indien die gordel wel aangegespe was, sou Van Huyssteen waarskynlik nie bors-, gesig- en kopbeserings opgeloop het nie, hoewel hy dan ander, maar allig veel ligter, beserings sou opgedoen het.

(5)

As gevolg van die kopbeserings is Van Huyssteen se verstandelike vermoëns aangetas; het hy 'n nadelige persoonlikheidsverandering J ondergaan, en is hy totaal arbeidsongeskik.

Van Heerden AR

A Die Verhoorhof (Van Deventer R) het bevind dat Van Huyssteen kousaal nalatig was omdat hy nie sy gordel vasgegespe het nie en dat die skade wat hy gely het met 'n derde verminder moes word. Bedoelde skade, met uitsluiting van toekomstige mediese koste, is op R356 850 beraam, en gevolglik is skadevergoeding ten bedrae van R237 900 met koste aan die B respondent toegeken. (Daar is ook ander bevele verleen maar dié is nie tans ter sake nie.)

Eersgenoemde som is soos volg saamgestel:

(a) Verlies van verdienvermoë	R249 900
(b) Addisionele akkommodasiekoste	31 950
(c) Algemene skade	75 000

C Wat (a) betref het die partye ooreengekom dat sonder inagneming van gebeurlikhede Van Huyssteen se verlies die som van R294 000 beloop het. Hulle het egter verskil oor die omvang van die aftrekking wat met die oog op gebeurlikhede gemaak moes word. Die Verhoorhof het dit op 15% vasgestel.

D Die bedrag van R31 950 ((b) hierbo) verteenwoordig die gekapitaliseerde waarde van R150 per maand (maar met inagneming van inflasie) oor Van Huyssteen se verwagte lewensduur. Die Verhoorhof het naamlik bevind dat indien hy nie beseer was nie, Van Huyssteen se verblyfkoste nagenoeg R800 per maand sou beloop het, en dat sodanige koste weens sy gestremde toestand in die toekoms R950 sal bedra.

E Na afloop van die verhoor is aan beide partye verlof tot appèl verleen. Gevolglik dien daar nou voor ons 'n appèl en 'n teenappèl wat egter beide op beperkte gronde berus. In eerste instansie betwyfel albei partye die Verhoorhof se beraming van die mate waartoe Van Huyssteen se skade verminder moes word. Vanselfsprekend beywer die appellant hom vir 'n hoër, F en die respondent vir 'n laer, persentasie as die 33 and a third % wat die Verhoorhof bepaal het. Tweedens verset beide partye hulle teen die toekenning wat vir addisionele akkommodasiekoste gemaak is. Die appellant se vernaamste standpunt is dat geen bedrag toegeken moes gewees het nie, terwyl die respondent aanspraak maak op 'n hoër toekenning. Ten slotte G voer die respondent aan dat 'n te hoë aftrekking vir gebeurlikhede ten opsigte van verlies aan verdienvermoë gemaak is. Ek behandel die drie geskilpunte agtereenvolgens.

(1) Bydraende nalatigheid

Dit was, en is, gemene saak dat Stander op grof nalatige wyse die H botsing veroorsaak het. Hy het naamlik na links van die pad afgetrek en toe, sonder waarskuwing van sy voorneme, na regs gedraai ten einde terug te ry in die rigting vanwaar hy gekom het. Aldus het hy oor die baan van die aankomende voertuig van Van Nelson gedraai, en indien hy gepoog het om vas te stel of voertuie van agter af in aantog was, was die poging geheel I en al ontoereikend. Moontlik was sy onbesonne optrede te wyte aan die feit dat hy 'n ongelisensieerde bestuurder was.

Die appellant se advokaat het egter aangevoer dat Van Huyssteen se gedrag ook ver tekort geskiet het van dit wat van die redelike passasier in sy plek te verwagte was. Dit blyk dat net voordat Van Nelson en sy passasiers vanaf Ou Skip (naby Melkbosstrand) na Maitland vertrek het, J eersgenoemde vir Van Huyssteen gemaan het om sy gordel vas te gespe.

Van Heerden AR

A Hy het egter geweier om dit te doen en het toe glad nie voor die botsing van die gordel gebruik gemaak nie. Soos te verwagte was, het die appellant se advokaat dan ook die graad van die gestremde se skuld gekontrasteer met dié van die passassier in sy plek wat bloot vergeet het om sy gordel vas te gespe. (Om onnodige herhaling te voorkom, gebruik ek die woord 'skuld' ter aanduiding van skuld wat oorsaaklik met die oploop van skade verbind B is.)

Dit is 'n geyke reël dat 'n Hof van appèl nie inmeng nie met 'n Verhoorhof se beraming van die mate waartoe 'n getroffene se skade ingevolge art 1(1)(a) van die Wet op Verdeling van Skadevergoeding 34 van 1956 (hierna kortweg art 1(1)(a) genoem) verminder moet word tensy die C Verhoorhof 'n wesentlike mistasting of onreëlmatigheid begaan het, of tensy bedoelde beraming treffend van dié van die Hof van appèl verskil. Die appellant se advokaat het dan ook in eerste instansie betoog dat die Hof a quo wel wesentlike mistastings begaan het. Dié kan soos volg saamgevat word:

(a)

D Die Verhoorhof het nie in ag geneem dat Van Huyssteen se versuim nie aan blote onagsaamheid te wyte was nie.

(b)

Geen aandag is gegee nie aan die feit dat Van Huyssteen slegs relatief geringe beserings sou opgedoen het indien hy wel sy gordel vasgegespe het.

(c)

Die Verhoorhof het nie in aanmerking geneem dat nuwe motors reeds E vir baie jare met gordels toegerus word en dat dit reeds vir 'n geruime tyd strafbaar is vir onder andere 'n passasier om nie sy gordel te benut nie.

(d)

Die Hof het verkeerdelik bevind dat die skade van Van Huyssteen met soveel as 50% verminder kon word slegs indien Van Nelson lig F nalatig was.

(e)

Die Hof het hom verkeerdelik op beramings in ander gewysdes beroep vir sy slotsom dat die skade van 'n passasier wat nie sy gordel vasgegespe het met nie meer as 25% verminder behoort te word nie.

Hoofsaaklik op grond van die...