Deregistrasie sonder Likwidasie van Maatskappye en Beslote Korporasies ingevolge die 2008 Maatskappywet
| Jurisdiction | South Africa |
| Citation | (2014) 25 Stell LR 265 |
| Author | S de Lange |
| Pages | 265-307 |
| Published date | 16 August 2019 |
| Date | 16 August 2019 |
265
DEREGISTRASIE SONDER LIKWIDASIE VAN
MAATSKAPPYE EN BESLOTE KORPORASIES
INGEVOLGE DIE 2008 MAATSKAPPYWET
S de Lange
BRekLLB MComm (Belasting)
Lektor in Handelsreg, Universiteit van Stellenbosch
PJ Sutherland
BComm LLB PhD
Professor in Handelsreg, Universiteit van Stellenbosch
David Butler has been a valuable mentor, colleague and f riend to me. With
Andreas van Wyk, he has created enormous moment um for company law
at Stellenbosch University. I have learnt everything that I know about this
subject from him. David has always be en prepared to spare an hour (or more)
to discuss arcane aspects of this area of law, even though more urgent work
and family matter s mostly awaited his attention. His mind was always as tidy
as his ofce was not. In these discu ssions he displayed the typical politeness
of a Michaelhouse old boy. He frequently merely addressed my brash,
exaggerated and wayward ide as by means of longer than usual pregna nt pauses
and incidental contra ry statements. H is views on company law were never
as eccentric as his jocular (I thin k) prejudice against students from certain
schools or with certai n surnames. We have written this ar ticle in Afrikaan s, at
least in part, t o celebrate David’s impeccable hold on the language, though he
(I think i ntentionally) retained his expensive English accent when spea king it.
It is also apposite that Silke de Lange, who is a gr aduate of David’s brainchild,
the BAccLLB, is a co-author of the article.
Philip Sutherland
1 Inleiding
Die nuwe Maatskappywet 71 van 2008 (“2008 Wet”), soos gewysig deur d ie
Maatskappywysigingswet 3 van 2011 (“Maatskappywysigingswet”), het op
1 Mei 2011 in werking getree en ver vang grotendeels die ou Maatskappywet
61 van 1973 (“1973 Wet”). Die 2008 Wet het ongetwyfeld sekere verouderde en
problematiese bepalings ver vang of gestroomlyn, maar dit het ook aan leiding
gegee tot vele nuwe probleme.1
In hierdie bydrae word gepoog om k rities te kyk na die bepal ings wat tans van
toepassing is op deregist rasie sonder likwidasie in die geval van maat skappye
1 FHI Cassim , MF Cassim, R Cassim, R Joost e, J Shev & J Yeats Contemporary Company Law 2 uitg
(201 2) 27
(2014) 25 Stell LR 265
© Juta and Company (Pty) Ltd
en beslote korporasies (“BKs”).2 Die 2008 Wet se bepalings rakende hierdie
vorm van deregistrasie vervang dié in die 1973 Wet. Hierdie deel van die
2008 Wet is ekwivalent, maar ook heelwat anders as die vergelykbare deel
van die 1973 Wet.3 In sekere opsigte het die wetgewer die 1973 Wet verbeter,
maar sommige van die probleme met deregistrasie is eenvoudig in die 2008
Wet voortgevoer. Verder is onnodige kompleksiteit ook deur die 2008 Wet se
hervormings teweeggebring. Sommige van hierdie hervormings het nou ook
ou probleme met deregistrasie verder vererger.
Die 2008 Wet het boonop ’n groot aantal veranderinge aan die Wet op
Beslote Korporasies 69 van 1984 (“BK Wet”) aangebring.4 Die 2008 Wet het
die bepalings ten opsigt e van die deregistrasie van BKs vervang. Die relevante
artikel 26 van die BK Wet bepaal nou slegs dat die ekwivalente bepalings in
die 2008 Wet rakende deregistrasie (arti kels 82(3)-(4) en 83) ook op BKs van
toepassing is, elk gelees met die vera nderinge wat deur die samehang vereis
word.5 Die probleme met die bepalings oor deregistrasie in die 2008 Wet is
dus ook na BKs oorgedra. In hierdie bydrae sal slegs na BKs verw ys word
waar d it spesiek relevant is. Daar sal nie by elke bespreking van die 2008
Wet na BKs gekyk word nie, maar dit moet deurentyd in ag geneem word dat
die 2008 Wet ook op BKs van toepassing is.
2 Grond e en prosedure vir deregis trasie (sonder likwidasie)
Die 1973 Wet het deregistrasie beskryf as “die kansellering deur die
Registrateur van die registrasie van die akte en statute van die maatskappy”
terwyl die BK Wet dit beskry f as die “kansellering van die registrasie van
die korporasie se stigti ngsverklaring”.6 Die 2008 Wet bevat geen soortgelyke
bepaling nie, maar dit is nie van groot belang nie. Hierdie bepalings beskr yf
bloot die proses van deregistrasie en verduidelik nie eintlik wat die aard van
deregist rasie is nie.
2 1 Geen besi gheid, nie in werking, onaktief of ophou sa ke doen
Dit word algemeen aanvaar dat deregistrasie sonder likwidasie bedoel is
om owerhede in staat te stel om ’n formele einde te bring aan ’n maatskappy
wat nie meer gebruik word nie en wat d aarom oortollig geword het. Evershed
MR in die Engelse saak van Tyman’s Ltd v Craven7 verklaar dat hierd ie vorm
2 In die konteks va n die 2008 Wet word hier spesif iek van deregist rasie sonder likw idasie gepraat ma ar in
die 1973 Wet en Wet op Beslote Korpor asies 69 van 1984 vind der egistrasie per d efinisie plaas wa ar daar
nie likwid asie is nie Dit sou dus hier toutolog ies wees om van deregist rasie sonder likwid asie te praat,
sien hieronder d eel 3
3 In Peninsu la Eye Clinic (Pty) Ltd v Newla nds Surgical Clinic ( Pty) Ltd 2012 3 All SA 183 (WCC) par 6
word gesê dat die rele vante gedeeltes “[ b]roadly equivalent , but by no means identic al, provisions” beva t
4 Ingevolge a 224 van die 20 08 Wet gelees met Bylae 3 tot die 200 8 Wet word die BK Wet gewysig
5 ABSA Bank Ltd v Co mpanies and In tellectual Pr operty Com mission of South Africa 2013 JOL 30290
(WCC) par 38-42 Hoewel die opskr if dit nie duideli k maak nie, word ver skeie aspekt e rakende lik widasie
ook deur a 26 van die BK Wet op BK s van toepassing ge maak Sien ook die k ritiek in par 41
6 1973 Wet a 1 en BK Wet a 1 D ie 1973 Wet het die defi nisie uitgebrei na die dere gistrasie van akt es en
statute va n buitelandse maat skappye, maar dit is n ie hier relevant nie
7 [1952] 2 QBD 100 107
266 STELL LR 2014 2
© Juta and Company (Pty) Ltd
van deregistrasie bedo el is om ’n einde te bring aan “a company which has i n
practice become defu nct or lapsed into inanition”.
Om gevolg hieraan te gee het die 1973 Wet en die BK Wet bepaal dat die
Registrateur van Ma atskappye (“Registrateur”) moes begin met stappe om
die maatskappy te deregistreer indien hy “redeli ke gronde het om te glo dat
’n maatskappy nie besigheid dryf of nie in werking is nie”.8 Die Registrateur
het volgens die wetgewing geen diskresie gehad nie. Hy moes met pro sedures
begin indien aan h ierdie vereistes voldoen was. Die prosedures in die BK Wet
en 1973 Wet het dan ietwat verskil.
Die 1973 Wet het voorsiening gemaak v ir ’n driestap-prosedure om
deregistrasie te bewerkstellig.9 Eerstens moes die Registrateur per
geregistreerde pos van die relevante entiteit verneem of dit besigheid gedoen
het of in werking was.10 Indien die Registrateur nie binne een maand ’n
antwoord ontvang het nie, of ’n antwoord ontvang het dat die ma atskappy nie
meer besigheid gedoen het nie of nie in werki ng was nie, kon hy, tweedens, ’n
kennisgewing publiseer en per geregistreerde pos a an die maatskappy st uur.
Die kennisgewing het b epaal dat die maatskappy na aoop van twee maande
vanaf die datum van kennisgewing gederegistreer sou word, tensy gegronde
redes daarteen aangevoer kon word.11 Derdens het die Regist rateur dan die
maatskappy gederegist reer tensy die maat skappy gegronde redes daarteen
aangevoer het. Hierdie deregist rasie het plaasgevind aan die einde van die dr ie
maande tydperk of indien d ie Registrateur ’n geskrewe verklaring, onder teken
deur al die direkteure ontvang het, waa rin bevestig was dat die maatskappy
opgehou het om besigheid te doen en geen bates en laste geh ad het nie.12
Daar was klaarblyklik twee probleme met hierdie prosedure, hoewel hulle
nie in die prakt yk opgeduik het nie. Eersten s kon die prosedure waarskynlik
stopgesit word in die eerste fase indien d ie maatskappy binne die voorgeskr ewe
tydperk bloot ’n antwoord gegee het wat daarop gedui het dat dit besigheid
gedoen het of in werking was. Die 1973 Wet het op die oog af nie vereis dat
hierdie antwoord bevred igend of oortuigend moes wees nie of dat aa ngetoon
moes word dat die maatskappy wel besigheid gedoen het of in werking was.
Dit is onwaarskynlik dat so ’n verdere vereiste in die wet ingelees kon word.
Tweedens het die 1973 Wet daarvoor voorsiening gema ak dat die maatskappy
deregistrasie in die de rde fase nog kon vermy indien dit dan vir die eerst e keer
gegronde redes kon gee waarom deregistrasie nie moes plaasvi nd nie. Die
1973 Wet het egter nie toegelaat dat enige iemand anders as die maat skappy
deregistrasie in hierdie fase kon betwis nie, hoewel algemene kenn is van die
dreigende deregistrasie gegee moes word. Ten minste was die Registrateur
nie verplig om die maatskappy in hierdie omstandighede te deregistreer n ie.
8 1973 Wet a 73(1) en BK Wet voormalige a 26(1)
9 Sien Dasarath v Hu lett (Pty) Ltd 2008 JOL 21647 (D) par 24 I ndien hierdie pro sedure nie gevolg was n ie
kon die besluit om te de registreer h ersien word, sien ook h ieronder deel 5 3 vi r die hersiening va n besluite
in verband met ge deregistreer de maatskappye
10 1973 Wet a 73(1)
11 A 73(3)
12 A 73(5 )
DEREGISTRASIE SONDER LIKWIDASIE VAN MAATSKAPPYE 267
© Juta and Company (Pty) Ltd
To continue reading
Request your trial