Bophuthatswana Transport Holdings (Edms) Bpk v Matthysen Busvervoer (Edms) Bpk

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Hefer AR, Van Den Heever AR, Harms AR, Olivier AR, Scott Wn AR
• Judgment Date: 21 September 1995
• Citation: 1996 (2) SA 166 (A)
• Docket Number: 119/94
• Hearing Date: 07 September 1995
• Counsel: J J Reyneke namens die appellant. F H Terblanche SC (bygestaan deur J O'D Williams) namens die respondent.
• Court: Appellate Division

E Harms AR:

In die Transvaalse bosveld, direk ten weste van Ellisras, bedryf Yskor Bpk die Grootgeluk-steenkoolmyn. Daarnaas, te Onver-wacht, 'n dorpsgebied aangrensend aan en deel van Ellisras, woon van Yskor se personeel. Ten suide van Ellisras, te Thabazimbi, bedryf Yskor 'n ysterertsmyn. Sy hoofkantoor en ook een van F sy staalaanlegte is te Pretoria, ongeveer 200 km suid-oos van Thabazimbi, geleë. Yskor het 'n behoefte gehad om veral personeel en dié se familie van vervoer tussen dié drie punte te voorsien en het, met hierdie doeleinde in oog, 'n openbare padvervoerpermit (die 'Yskorpermit') bekom met die volgende magtiging:

'Eie blanke werknemers en gesinslede van sodanige werkers, hul persoonlike G bagasie en eie onderdele (slegs vir eie gebruik) alleenlik wanneer dit benodig word vir die onmiddellike bona fide herstel en/of instandhouding van masjinerie en/of werktuigkundige installasies wat defek geraak het en weens dringende omstandighede spoedeisend herstel moet word.'

Aan die einde van 1990 het Yskor oënskynlik besluit om nie meer self die vervoer te H bedryf nie en het tenders vir die vervoer per pad van personeel tussen Ellisras en Pretoria vir 'n periode van twee jaar vanaf 1 Maart 1991 aangevra. Die huidige respondent (en aansoekdoener in die Hof benede), Matthysen Busvervoer (Edms) Bpk ('Matthysen'), was die suksesvolle tenderaar en was, ingevolge die tendervoorwaardes, alleen verantwoordelik vir die verkryging van die nodige I magtiging en padvervoerpermitte en moes, indien daartoe versoek, bewys daarvan aan Yskor tot dié se bevrediging verskaf. Hoewel Matthysen 'n karweier is soos gedefinieer in art 1 van die Wet op Padvervoer 74 van 1977 ('die Wet'), nl iemand wat sake doen as vervoerder van persone teen vergoeding, doen die maatskappy slegs busvervoer op kontrakbasis op bepaalde roetes en bepaalde tye of op 'n ad hoc basis vir georganiseerde groepe. J

Harms AR

A Matthysen het dus nie 'n bestaande permit besit wat die betrokke vervoer gemagtig het nie. Vermoedelik met die samewerking van Yskor is die geldende Yskorpermit deur die Plaaslike Padvervoerraad, Pretoria aan Matthysen oorgedra. Wat egter agterweë gebly het, was 'n aanpassing aan die bewoording van die permit. Die gevolg was dat Matthysen vir die duur van die kontrak met Yskor die werknemers van Yskor B en dié se gesinslede vervoer het kragtens 'n permit wat op 'eie' werknemers en hul gesinslede van toepassing was en wat gratis moes geskied het.

Yskor het aan die einde van 1992 weer eens tenders aangevra vir die verskaffing van 'n soortgelyke diens. Meerdere tenders is ontvang, onder andere vanaf Matthysen maar ook vanaf die appellant, Bophuthatswana Transport Holdings (Edms) Bpk C ('BTH'). Matthysen se tenderprys was R16 000 per week terwyl BTH s'n vermoedelik laer was aangesien die tender vir 'n periode van twee jaar, gereken vanaf 1 April 1993, aan BTH toegeken is. Dit was ook 'n voorwaarde van hierdie tender dat die suksesvolle tenderaar alleen verantwoordelik sou wees vir die verkryging van die D nodige magtiging en padvervoerpermitte en dat hy ook verplig was om, wanneer daartoe versoek, bewys daarvan tot tevredenheid van Yskor te verskaf. Anders as Matthysen, is BTH se besigheid as karweier eerder op die verskaffing van vervoer aan pendelaars ingestel en besit BTH 'n magdom padvervoerpermitte wat hom in staat stel om op bykans enige roete binne sy bedieningsgebied 'n vervoerdiens te verskaf. BTH E het dit onnodig geag om aansoek te doen vir 'n aparte permit om sy Yskorkontrak na te kom en het op die samevoeging (of, volgens Matthysen, die sameflansing) van 'n aantal losstaande permitte om die roete te dek, staatgemaak.

Matthysen was nie met hierdie toedrag van sake gediend nie en het, nadat die Staat F geweier het om aan sy versoek te voldoen om 'n strafregtelike vervolging in te stel, 'n aansoek om 'n interdik in die Transvaalse Provinsiale Afdeling teen BTH ingestel. Daarvolgens moes BTH verbied word om padvervoer te onderneem op die roete soos beskryf in die Yskorpermit (soos aan Matthysen oorgedra). Yskor en die voorsitter van die gemelde Padvervoerraad is ook as respondente gevoeg sonder dat enige G regshulp teen hulle aangevra is. Hulle het ook nie aan die verrigtinge deelgeneem nie. Die aansoek was suksesvol en die Hof benede (Du Plessis R) het BTH verbied om padvervoer soos vereis ingevolge die kontrak met Yskor op die roete tussen Ellisras, Thabazimbi en Pretoria, te onderneem. Die gebruiklike kostebevel het gevolg. 'n H Aansoek om verlof tot appèl is deur die Verhoorregter van die hand gewys maar, na aanleiding van 'n petisie aan hierdie Hof gerig, is verlof tot appèl toegestaan.

Dit is vooraf gerieflik om in meer besonderhede te handel met die grondslag van Matthysen se bewering dat BTH se vervoer ingevolge die kontrak met Yskor onwettig sou wees. In hierdie verband is op art 31(1)(a) en (b) van die Wet staatgemaak. I Daarvolgens is dit 'n misdryf om padvervoer te onderneem behalwe kragtens 'n permit wat daardie padvervoer magtig of om dit in stryd met die bepalings van 'n permit te onderneem. In die vestigende verklaring het Matthysen volstaan met 'n bewering dat hy BTH se magtigings en padvervoerpermitte nagegaan het en dat BTH geen...