Administrateur van Suidwes-Afrika en 'n Ander v Pieters

• Jurisdiction: South Africa
• Judge: Ogilvie Thompson HR, Rumpff AR, Botha AR, Trollip AR en Muller AR
• Judgment Date: 01 December 1972
• Citation: 1973 (1) SA 850 (A)
• Hearing Date: 16 November 1972
• Court: Appellate Division

Botha, A.R.:

Aansoeke wat die respondent, 'n nie-blanke prokureur van Johannesburg, (hieronder die applikant genoem) van tyd tot tyd ingevolge B art. 4 (1) van Prok. 11 van 1922 (S.W.A.) en art. 2 (1) en 6 (1) van Ord. 12 van 1970 (S.W.A.) aan eerste appellant (hieronder die Administrateur genoem) gerig het om 'n permit om die Gebied van Suidwes-Afrika vir permanente verblyf binne te kom, is telkens deur tweede appellant (hieronder die Uitvoerende Komitee genoem) afgewys. Daarna, in Februarie 1971, het die applikant die Gebied sonder permit C binnegekom en hom in Windhoek gevestig waar hy as prokureur begin praktiseer het. In Julie 1971, nadat hy gewaarsku is dat strafregtelike stappe teen hom ingestel staan te word weens 'n oortreding van art. 2 (2) van genoemde Ordonnansie, het hy 'n verdere aansoek by die Administrateur ingedien om 'n permit vir permanente verblyf in die D Gebied. Hierdie aansoek is ook deur die Uitvoerende Komitee afgewys. As gevolg hiervan het die applikant by die Suidwes-Afrika Afdeling van die Hooggeregshof van Suid-Afrika by kennisgewing van mosie aansoek gedoen om, onder meer, die volgende bevele.

'1.

Dat die beslissing van eerste en/of tweede respondent van ongeveer 11 Junie 1968, van 17 Oktober 1968, van ongeveer Junie E 1969, van ongeveer 22 Julie 1969, van 12 Augustus 1971 en van 17 September 1971 soos na verwys word in die oorkonde van respondente wat op 5 Oktober 1971, by die Griffier geliasseer is, hersien en tersyde gestel word.

2.

Dat applikant verlof verleen word om in Suidwes-Afrika te woon en te praktiseer.

F Alternatiewelik

Dat eerste of tweede respondent beveel word om applikant se aansoek behoorlik te heroorweeg.'

Op hierdie aansoek het die Hof a quo die volgende bevele uitgereik:

'(1)

Die beslissing van die tweede respondent op 23 September 1971 wat G die applikant se aansoek van die hand wys, word nietig verklaar en tersyde gestel.

(2)

Die applikant se aansoek om 'n permit om die Gebied binne te kom, word terug verwys na die tweede respondent sodat die tweede respondent die aansoek opnuut en behoorlik kan oorweeg.

(3)

H Die tweede respondent word beveel om die applikant se koste te dra welke koste die koste van die tussenaansoek om blootlegging insluit.'

Die uitspraak van die Hof a quo op die 'tussenaansoek om blootlegging', waarna in para. (3) hierbo verwys word, is gerapporteer onder Pieters v Administrateur, Suidwes-Afrika en 'n Ander, 1972 (2) SA 220 (SWA).

Botha AR

Teen bogenoemde bevele van die Hof a quo is appellante nou in hoër beroep by hierdie Hof.

Die feite van die saak word volledig uiteengesit in die uitspraak van A die Hof a quo, soos gerapporteer in 1972 (4) SA 127, en dit is onnodig om hulle hier te herhaal.

By aanvang van die verhoor van die appèl is die vraag deur die Hof geopper of die applikant, wat wettiglik van die Gebied uitgesluit is, en onwettiglik daarin is, hom op die Howe van die Gebied kan beroep om 'n bevel wat die wettig ingestelde uitvoerende gesag van die Gebied sou B heet te beveel om sy aansoek, om die Gebied vir permanente verblyf binne te kom, toe te staan of behoorlik in heroorweging te neem. (Vgl. Musgrove v Chun Teenong Toy, 1891 A.C. 272 (P.C.) op bl. 282 - 3).

Die vraag is egter nie in die Hof a quo geopper of in hierdie Hof behoorlik beredeneer nie, en met die oog op my gevolgtrekking op die C meriete van die appèl, is dit nie nodig om 'n mening oor die geopperde vraag uit te spreek nie.

Prok. 11 van 1922 is deur die Administrateur van die Gebied as gedelegeerde van die destydse Goewerneur-generaal van Suid-Afrika ingevolge art. 2 van die 'Vredesverdrag van Zuid West Afrika Mandaat Wet, 1919' uitgevaardig. Die konsiderans van die Proklamasie lui -

D 'Whereas it is desirable to make provision for the welfare and the control of Natives in the Territory of South-West Africa...'

By die toepassing van die Proklamasie beteken 'native' -

'every male over 14 years of age one of whose parents is a member of some aboriginal race or tribe of Africa'.

E Vir die bereiking van die oogmerke van die Proklamasie - waaronder die welsyn van die naturelle in die Gebied - word in art. 4 daarvan bepaal dat -

'4. (1) No person other than a European shall enter the Territory, and no employer shall bring into the Territory as an employee any such person as aforesaid, without a permit from the Administrator or some officer deputed by him.'

Ord. 12 van 1970 maak voorsiening

F 'vir die beheer oor die binekoms en verblyf van verbode persone in die Gebied en vir aanverwante aangeleenthede'.

'n 'Verbode persoon' word in art. 1 van die Ordonnansie omskryf as -

''n persoon wat ingevolge art. 4 van die 'Native Administration Proclamation 1922' (Prok. 11 van 1922) verbied is om die Gebied sonder 'n permit binne te kom, maar sluit nie in nie 'n inboorling of iemand wat in die Gebied gebore is'.

Art. 2 (1) van die Ordonnansie, soos gewysig by Ord. 15 van 1971, bepaal dat -

'2. (1) Nieteenstaande andersluidende bepalings van enige ander Wet mag -

(a)

geen verbode persoon die Gebied binnekom nie,

(b)

G niemand 'n verbode persoon die Gebied binnebring nie, sonder 'n permit uitgereik nadat goedkeuring daarvoor verleen is deur die Administrateur of 'n beampte deur hom gemagtig om sodanige goedkeuring te verleen...'

Die woord 'Administrateur' in Ord. 12 van 1970 is ingevolge art. 1 van Ord. 5 van 1972 deur die woorde 'Uitvoerende Komitee' vervang, wat volgens art. 1 van Ord. 12 van 1970, soos gewysig by art. 2 van Ord. 5 van 1972, beteken -

'die Administrateur-in-uitvoerende-komitee soos bedoel in art. 6 van die Wet op die Konstitusie van Suidwes-Afrika 1968 (Wet 39 van 1968)'.

Botha AR

Art. 6 (1) van Ord. 12 van 1970, soos gewysig by Ord. 15 van 1971, bepaal dat -

'Onderworpe aan sodanige voorwaardes as wat hy na goeddunke mag bepaal, kan die Administrateur aan enige verbode persoon skriftelike toestemming verleen om permanent in die Gebied te bly woon: met dien verstande dat A die Administrateur te eniger tyd sonder opgaaf van redes, enige toestemming aldus verleen, kan intrek, en kan gelas dat sodanige persoon die Gebied onverwyld moet verlaat.'

In die Hof a quo is die geldigheid van die Uitvoerende Komitee se weiering om aan die applikant 'n permit ingevolge Prok. 11 van 1922 en Ord. 12 van 1970 uit te reik, op drie gronde aangeveg, nl -

(a)

B dat vir sover Ord. 12 van 1970 aan die Uitvoerende Komitee die bevoegdheid heet te verleen om aan 'n verbode persoon, wat in die Gebied as prokureur toegelaat is, 'n permit te weier om die Gebied vir permanente verblyf binne te kom, dit strydig is met die bepalings van die Toelating van Prokureurs, Notarisse en Transportbesorgers Wet, 23 van 1934, wat in die Gebied geld, en C dus ingevolge art. 37 (6) van die Wet op die Konstitusie van Suidwes-Afrika, 39 van 1968, pro tanto ongeldig is;

(b)

dat die Uitvoerende Komitee in gebreke gebly het om ooreenkomstig die audi alteram partem reël aan die applikant 'n geleentheid te bied om sy kant van die saak te stel alvorens die Uitvoerende Komitee sy aansoek geweier het, en

(c)

D dat die Uitvoerende Komitee die aan hom verleende bevoegdheid hoegenaamd nie, of nie na behore, uitgeoefen het nie.

In hierdie Hof is die eerste grond, myns insiens tereg laat vaar maar daar is met die tweede en derde gronde volhard terwyl 'n verdere grond bygebring is nl. dat ondanks die feit dat art. 4 van Prok. 11 van 1922 E en Ord. 12 van 1970 die diskresie om 'n permit uit te reik of te weier aan die Administrateur opdra, die gewraakte besluit in die onderhawige geval verkeerdelik deur die Uitvoerende Komitee geneem is.

Soos uit sy uitspraak blyk, het die Hof a quo die applikant op die derde hierbo genoemde grond gelyk gegee, en derhalwe geen mening op die ander geopperde vrae uitgespreek nie.

F Dit is, meen ek, duidelik dat die bepalings van Ord. 12 van 1970 in die lig van Prok. 11 van 1922, wat die verbod op die binnekoms van nie-blankes in die Gebied aanvanklik uitgevaardig het, en waarop die bepalings van Ord. 12 van 1970 gebaseer is, uitgelê moet word. Dit is ook duidelik, en dit is namens die applikant toegegee, dat die bepalings G van arts. 2 (1) en 6 (1) van die Ordonnansie en art. 4 (1) van die Proklamasie, 'n onbeperkte en suiwer administratiewe diskresie aan die Administrateur verleen om aan 'n verbode persoon 'n permit uit te reik of te weier om die Gebied, ondanks die verbod, binne te kom. (Vgl. Pretoria North Town Council v A.1 Electric Ice-Cream Factory (Pty.) H Ltd., 1953 (3) SA 1 (AD) op bl. 11). Die verlening van 'n onbeperkte administratiewe diskresie aan 'n statutêr gemagtigde beteken egter nie op...