Administrateur, Transvaal v Van der Merwe

JurisdictionSouth Africa
JudgeSmalberger AR, Nestadt AR, Eksteen AR, Olivier Wn AR, Mahomed Wn AR
Judgment Date30 May 1994
Docket Number146/91
CourtAppellate Division
Hearing Date11 May 1994
Citation1994 (4) SA 347 (A)

E Olivier Wn AR:

'n Aantal kilometers suid-oos van Heidelberg, Transvaal, kronkel 'n grondpad deur 'n tipiese hoëveldse landskap. Soos in enige ander hoëveldse winter, was die algemene grasbedekking ook op 4 Junie 1988 kurkdroog en maklik ontvlambaar. Op daardie onheilsdag het 'n sterk wind F van wes na oos gewaai. Die gras aan die kant van die pad het aan die brand geslaan - vermoedelik deur die hand van 'n kind. Voordat enigiemand 'n vinger kon lig, het 'n veldbrand ontstaan, en, terende op die lang, droë gras en aangedryf deur die westewind, het dit onkeerbaar voortgewoed vanaf die padreserwe oor ene Barrett se plaas na dié van respondent. Daar het dit die natuurlike weiveld afgebrand; oor 'n voorbrand van respondent

G gespring en 'n aantal bale voer wat vir die winternood geberg was, vernietig, en van respondent se draadheinings beskadig. Respondent stel sy skade op R118 872.

In 'n aksie ingestel in die Transvaalse Provinsiale Afdeling het hy betaling van hierdie bedrag ex delicto van appellant, die Administrateur H van Transvaal, gevorder. In sy besonderhede van vordering het hy aangevoer dat die veldbrand ontstaan het op 'onroerende eiendom van die verweerder' aangrensend aan sy plaas, synde die gemelde grondpad, wat as 'n distrikspad of openbare pad beskryf is. Ook is aangevoer dat dié pad onder beheer en toesig van appellant gestaan het. Voorts is gepleit dat die ontstaan en verspreiding van die veldbrand te wyte was aan die onregmatige I en nalatige versuim van appellant en wel deurdat:

'(a)

hy versuim het om gras en plantgrasse langs die gemelde distrikspad te sny en sodoende kort te hou ten einde die ontstaan en verspreiding van veldbrande langs of in die onmiddellike omgewing van die distrikspad te voorkom of te beperk;

(b)

J hy versuim het om enige, alternatiewelik voldoende, brandstroke

Olivier Wn AR

A aan die kante van die betrokke distrikspad aan te bring ten einde die verspreiding van veldbrande te voorkom;

(c)

hy versuim het om voldoende brandvoorkomingsmaatreëls te tref ten einde die verspreiding van 'n veldbrand na die (respondent se) plaas toe te voorkom.'

Aan die einde van die verhoor van die aksie het Heyns R op 13 Maart 1991 B uitspraak ten gunste van respondent gegee en appellant gelas om die bedrag van R118 872, tesame met rente daarop teen 18,5% per jaar vanaf datum van uitspraak tot datum van betaling, asook gedingskoste, aan respondent te betaal.

Heyns R het op dieselfde dag verlof aan appellant toegestaan om na hierdie C Hof te appelleer. Ongelukkig het die voortsetting van die appèl nie na wense verloop nie en is 'n aansoek om kondonasie deur appellant genoodsaak. Daardie aansoek verg tans oorweging.

Die aansoek om kondonasie

D Appellant het op 22 Desember 1992, dws een jaar en nege maande nadat verlof toegestaan is om na hierdie Hof te appelleer, 'n aansoek om kondonasie vir die laat-liassering van die oorkonde by die Griffier van hierdie Hof ingedien. Sy advokaat het by die aanvang van die verrigtinge die aansoek in argument ondersteun. Die aansoek is nie deur respondent teengestaan nie, hoofsaaklik weens die feit dat appellant ingevolge 'n E ooreenkoms tussen die partye, inmiddels die vonnisbedrag tesame met rente daarop aan respondent oorbetaal het. Die ooreenkoms maak verder voorsiening daarvoor dat indien die appèl suksesvol is, respondent die gemelde bedrag tesame met rente daarop aan appellant sal terugbetaal.

Die respondent se houding ten spyt, is hierdie beslis nie 'n geval waar F die aangevraagde kondonasie sonder meer toegestaan kan word nie, vir die redes hieronder vermeld.

Hoewel verlof om te appelleer op 13 Maart 1991 verleen is, is die kennisgewing van appèl slegs op 5 April 1991 afgelewer. Eers op 26 April 1991 is die amptelike transkribeerders opdrag gegee om die oorkonde, wat tesame met al die bewysstukke maar 189 bladsye beslaan, voor te berei. G Daarna was daar 'n vertraging omdat, so word dit gestel, die transkribeerders nog nie die oorkonde finaal getik het en aan appellant voorsien het nie, omrede Heyns R die uitspraak vir 'n tweede keer nagesien het. Ene Esterhuizen het toentertyd die saak hanteer in die kantoor van die Staatsprokureur in Pretoria, wat namens appellant ageer het. Op 7 H Junie 1991 rig hy 'n skrywe aan respondent se prokureur om uitstel vir die indiening van die oorkonde te vra. Op 16 Julie 1991 antwoord respondent se prokureur met die voorstel van betaling van die vonnisbedrag en rente teen verskaffing van 'n bankwaarborg vir terugbetaling. Hierop word eers op 30 Augustus 1991 gereageer en dan ook slegs weer om, teen die gemelde I betaling, 'onvoorwaardelike' toestemming tot laat-indiening van die oorkonde te vra. Dit is op 25 September 1991 verleen. Die gemelde bedrag is eers na 29 Oktober 1991 oorbetaal. Intussen, so word beweer, het die oorspronklike bande van die oorkonde tussen die transkribeerders en die Griffier van die Transvaalse Provinsiale Afdeling soek geraak. Dit is blykbaar eers in Mei 1992 opgespoor en die oorkonde is op 30 November 1992 J ontvang.

Olivier Wn AR

A Daar word beweer dat Esterhuizen sekere telefoonoproepe na die transkribeerders gemaak het en persoonlike besoeke afgelê het ten einde die vermiste oorkonde op te spoor. Soos gemeld, is die aansoek om kondonasie by die Griffier van hierdie Hof op 22 Desember 1992 ingedien.

B Daar is werklik waar geen bevredigende verduideliking waarom daar so 'n lang vertraging was om die oorkonde aan te vra nie; waarom die oorkonde nie voorberei kon word terwyl Heyns R die uitspraak nagesien het nie; waarom die verwisseling van die korrespondensie teen so 'n slakkepas plaasgevind het; wanneer en onder welke omstandighede die oorspronklike bande soek geraak het; welke pogings Esterhuizen aangewend het om dit op C te spoor, en waar dit uiteindelik gevind is nie. Geen verklaring om die kernfeite te staaf, is deur óf die transkribeerders óf Esterhuizen voorgelê nie.

Daar is ook geen verduideliking waarom die aansoek om kondonasie eers in Desember 1992 gedoen is en nie onmiddellik toe besef is dat die tydperk D wat voorgeskryf is vir die indiening van die oorkonde byna verstreke was nie. Sien De Beer en 'n Ander v Western Bank Ltd 1981 (4) SA 255 (A) op 257A-B; Rennie v Kamby Farms (Pty) Ltd 1989 (2) SA 124 (A) op 129G; Ferreira v Ntshingila 1990 (4) SA 271 (A) op 281D.

Les bes is die aansoek om kondonasie voorgelê by wyse van 'n kennisgewing E van mosie en stawende eedsverklaring en nie by wyse van petisie soos in hierdie Hof vereis nie. Geen verduideliking vir hierdie prosedurele vergryp is aangebied nie. 'n Prokureur wat appèlle wil hanteer, moet hom van die toepaslike Reëls vergewis. Sien Moaki v Reckitt and Colman (Africa) Ltd and Another 1968 (3) SA 98 (A) op 101G; Mbutuma v Xhosa Development Corporation Ltd 1978 (1) SA 681 (A) op 685A; Ferreira v F Ntshingila (supra op 281G).

Die kumulatiewe effek van die opeenvolgende vertragings en swak bestuur van die appèlverrigtinge deur appellant se prokureur laat die vraag ontstaan of hierdie nie 'n gepaste geval is waar die appellant die spit moet afbyt vir sy prokureur se gebrek aan vaardigheid nie. Sien Saloojee G and Another NNO v Minister of Community Development 1965 (2) SA 135 (A) op 141C-E; Immelman v Loubser en 'n Ander 1974 (3) SA 816 (A) op 823G-824B; P E Bosman Transport Works Committee and Others v Piet Bosman Transport (Pty) Ltd 1980 (4) SA 794 (A) op 799E-H; Finbro Furnishers (Pty) Ltd v Registrar of Deeds, Bloemfontein, and Others 1985 (4) SA 773 (A) op 787G-H; Ferreira v Ntshingila (supra op 281J-282B). H

Na veel aarseling, meen ek dat die meriete van die appèl in hierdie geval maar die deurslag moet gee. Teenoor die verwyt wat ongetwyfeld voor die deur van appellant se prokureur gelê moet word, staan die feit dat appellant nie 'n private instansie is nie. Appellant beheer openbare fondse, dit wil sê belastingbetalers se geld, en daar is 'n element van I openbare belang op die spel. Ook is die beantwoording van die vrae wat in hierdie aangeleentheid na vore kom, kwessies wat die openbare belang raak.

Die meriete van die appèl word vervolgens onder die loep geneem.

Respondent se skuldoorsaak

J Van meet af was dit gemene saak tussen die partye dat

...

To continue reading

Request your trial
52 practice notes
  • Black v Joffe
    • South Africa
    • Invalid date
    ...Natal v Trust Bank van Afrika Bpk 1979 (3) SA 824 (A):dictum at 833–834 appliedAdministrateur, Transvaal v Van der Merwe 1994 (4) SA 347 (A): dictum at364 appliedBoswell v Minister of Police and Another 1978 (3) SA 268 (E): dictum at273–275 appliedCompass Motors Industries (Pty) Ltd v Callg......
  • Naude and Another v Fraser
    • South Africa
    • Invalid date
    ...in the judgment of the Court, counsel on both sides referred to the following authorities: Administrateur, Transvaal v Van der Merwe 1994 (4) SA 347 (A) Administrator, Cape, and Another v Ikapa Town Council 1990 (2) SA 882 (A) Administrator, Transvaal, and Others v Zenzile and Others 1991 (......
  • Van Eeden v Minister of Safety and Security (Women's Legal Centre Trust, as Amicus Curiae)
    • South Africa
    • Invalid date
    ...OF SAFETY AND SECURITY 2003 (1) SA 389 SCA A Annotations: B C D E F G Reported cases Administrateur, Transvaal v Van der Merwe 1994 (4) SA 347 (A): applied Barrett v Enfield London Borough Council (1999] 3 All ER 193 (HL): distinguished BOE Bank Ltd v Ries 2002 (2) SA 39 (SCA): dictum in pa......
  • Aspects of Wrongfulness: A Series of Lectures
    • South Africa
    • Juta Stellenbosch Law Review No. , August 2019
    • 16 August 2019
    ...Lillicr ap, Wassenaar and Partn ers v Pilkington Brothe rs (SA) (Pty) Ltd 1985 1 SA 475 (A) 498G-I24 2006 3 SA 138 (SCA) para 1125 1994 4 SA 347 (A)456 STELL LR 2014 3 © Juta and Company (Pty) The reason for the confu sion becomes even more easily re cognisable when one reverts to the time-......
  • Request a trial to view additional results
47 cases
  • Black v Joffe
    • South Africa
    • Invalid date
    ...Natal v Trust Bank van Afrika Bpk 1979 (3) SA 824 (A):dictum at 833–834 appliedAdministrateur, Transvaal v Van der Merwe 1994 (4) SA 347 (A): dictum at364 appliedBoswell v Minister of Police and Another 1978 (3) SA 268 (E): dictum at273–275 appliedCompass Motors Industries (Pty) Ltd v Callg......
  • Naude and Another v Fraser
    • South Africa
    • Invalid date
    ...in the judgment of the Court, counsel on both sides referred to the following authorities: Administrateur, Transvaal v Van der Merwe 1994 (4) SA 347 (A) Administrator, Cape, and Another v Ikapa Town Council 1990 (2) SA 882 (A) Administrator, Transvaal, and Others v Zenzile and Others 1991 (......
  • Van Eeden v Minister of Safety and Security (Women's Legal Centre Trust, as Amicus Curiae)
    • South Africa
    • Invalid date
    ...OF SAFETY AND SECURITY 2003 (1) SA 389 SCA A Annotations: B C D E F G Reported cases Administrateur, Transvaal v Van der Merwe 1994 (4) SA 347 (A): applied Barrett v Enfield London Borough Council (1999] 3 All ER 193 (HL): distinguished BOE Bank Ltd v Ries 2002 (2) SA 39 (SCA): dictum in pa......
  • Cape Town Municipality v Bakkerud
    • South Africa
    • Invalid date
    ...1997 (4) SA 356 criticised but confirmed. Cases Considered Annotations Reported cases Administrateur, Transvaal v Van der Merwe 1994 (4) SA 347 (A): dictum at 364G applied E Body Corporate of Dumbarton Oaks v Faiga 1999 (1) SA 975 (SCA): referred Butters v Cape Town Municipality 1993 (3) SA......
  • Request a trial to view additional results
5 books & journal articles
  • Aspects of Wrongfulness: A Series of Lectures
    • South Africa
    • Juta Stellenbosch Law Review No. , August 2019
    • 16 August 2019
    ...Lillicr ap, Wassenaar and Partn ers v Pilkington Brothe rs (SA) (Pty) Ltd 1985 1 SA 475 (A) 498G-I24 2006 3 SA 138 (SCA) para 1125 1994 4 SA 347 (A)456 STELL LR 2014 3 © Juta and Company (Pty) The reason for the confu sion becomes even more easily re cognisable when one reverts to the time-......
  • Getting wrongfulness right: A Ciceronian attempt
    • South Africa
    • Juta Acta Juridica No. , August 2019
    • 29 May 2019
    ...1992 (1) SA 783 (A) at 797F; Knop v Johannesburg City Council 1995 (2) SA 1 (A) at 27E-I; Administrateur, Transvaal v Van der Merwe 1994 (4) SA 347 (A) at 361G-362B; Minister of Law and Order v Kadir 1995 (1) SA 303 (A) at 318EI; Administrateur, Natal v Trust Bank van Afrika Bpk 1979 (3) SA......
  • Gedagtes oor die rol van onregmatigheid, nalatigheid en juridiese kousaliteit in die deliktereg
    • South Africa
    • Juta Acta Juridica No. , August 2019
    • 29 May 2019
    ...is, is vatbaar vir kritiek omdat dit verwarring tussen onder meer onregmatigheid en regsoorsaaklikheid in die 2000 Acta Juridica 71 20 1994 (4) SA 347 (A) 364. 21 Ibid. Olivier AR verklaar nl: ‘’n Bevinding dat appellant se late nie onregmatig was, bring mee dat daar geen sprake van nalatig......
  • Aquilian liability for negligence and proximity considerations
    • South Africa
    • Juta Acta Juridica No. , December 2019
    • 24 December 2019
    ...a total conation of wrongfulness and negligence. This is arguably illustrated by Administrator, Transvaal v Van der Merwe 1994 (4) SA 347 (A), as discussed by Brand; Carmichele v Minister of Safety and Security and Another 2001 (1) SA 489 (SCA) 493I–494C, as discussed in A Fagan ‘Reconside......
  • Request a trial to view additional results

VLEX uses login cookies to provide you with a better browsing experience. If you click on 'Accept' or continue browsing this site we consider that you accept our cookie policy. ACCEPT