2020 volume 4 p 837

• Published date: 14 October 2020
• Date: 14 October 2020

DIE TERUGSKRYF VAN ’N ELEKTRONI ESE OORDRAG EN DIE ROL VAN ESTOPPEL 837

[ISSN 0257 – 7747] TSAR 2020

. 4

DIE TERUGSKRYF VAN ’N ELEKTRONIESE OORDRAG EN DIE

ROL VAN ESTOPPEL

Ixocure (Pty) Ltd v FirstRand Bank Ltd (19619/2014) 2017 ZAWCHC 139 (30

November 2017)

1 Inleiding

Dit is gemene saak dat banke soms verkeerdelik, maar – moet ons on middellik

byvoeg – sonder voorbedagte rade, ongemagtigde elektroniese oordragte uitvoer.

Dikwels is daar bed rog deur ’n derde party by so ’n verkeerde elektroniese oordrag

deur die bank bet rokke. Soms is dit egter aan die nalatigheid van die kliënt te

wyte dat die ban k ’n wettige opdrag deur die kliënt uit voer, maar wat ’n ander

eindresulta at tot gevolg het as wat die kliënt in gedagte gehad het t oe hy die opdrag

aan die ban k gegee het.

Daar is ’n verskeidenheid van scenario’s wat kan lei tot ’n verkeerde elektroniese

oordrag. Ons noem slegs enkele voorbeelde daarvan hier. Eerstens, is dit moontlik

dat die kliënt wat die oordrag maak, die verkeerde rekening nommer gebrui k

wanneer die ontva nger van die geld se bankreken ingnommer as ’n begu nstigde

ingesleutel word, hetsy op ’n rekenaar, selfoon, tablet of ander toestel. Betaling deur

die bank in so ’n geval beteken die bank het die opd rag (betalingsmandaat) korrek

uitgevoer, maar die kliënt het nalatig die verkeerde opdrag a an die bank gegee.

Tweedens, is dit moontlik dat die kliënt wel die korrekte rekeningnommer va n

die ontvanger ingesleutel het, maar ’n sagteware-fout in die ban k se rekenaarstelsel

veroorsaak dat die betaling aan ’n verkeerde ontvanger gemaak word. In beide

hierdie eerste twee gevalle is daar geen bedrog deur óf die kliënt, óf die bank en sy

personeel, óf ’n derdepartybed rieër betrokke nie.

Derdens, is dit moontlik dat d ie kliënt deur die bedrog van óf die ontvanger van

die geld, óf ’n derde party (insluitende ’n werknemer van die kliënt se ba nk, in

samewerking met die bedr ieglike ontvanger van die geld) die kliënt bedrieglik

oorhaal om ’n elektroniese betali ng te maak. In hierdie geval is die rekening wa arna

die geld oorbetaal word, inderdaad die regte rekening, maar die betaling was óf glad

nie vers kuldig nie, óf die bedrag w at oorbetaa l is, is ’n grote r bedrag as wat werklik

verskuldig was. Daar is ’n legio feitestelle wat kan aa nleiding gee tot die bedrieglike

oorhaal van ’n kliënt om óf ’n totaal onverskuldigde bedrag oor te betaal, óf om ’n

groter bedrag oor t e betaal as wat werklik verskuldig is.

Vierdens, is daar die moontlikheid (byvoorbeeld, deur middel van “phishing”)

dat ’n derde ongemagtigde toegang tot die kliënt se aanlynbankplatfor m bekom en

dan self ’n opdrag aan die kliënt se ban k stuur om ’n onverskuldigde bedrag aan

die bedrieër of ’n derde party te betaal. In hierdie geval is daar geen sprake van ’n

(wettige) mandaat aan die bank nie. Waar die bank onwetend die onwettige opdrag

of mandaat uitvoer, sal die risi ko van die verlies op die kliënt rus. Gewoonlik sal

die bank moet bewys d at die kliënt nalatig was deur die bedrieër toegang t ot sy (die

kliënt se) wagwoord te gegee het, of deur op ’n “phishing”-epos te reageer het wat

die bedrieër toegang tot die kliënt se bankrekening verleen het. (Vir ’n voorbeeld

van internetbed rog wat uit “phishing” voortgespruit het, sien Roestoff v Cliffe

Dekker Hofme yr Inc 2013 1 SA 12 (GNP), asook die bespreking van die saak deur

Schulze “Inter netbedrog: diefstal van geld uit ’n bankrekening” 2012 TSAR 827.)

’n Vyfde moontlike scenario het in die onlangse Ixocure (Pt y) Ltd v FirstRand

Bank Ltd (19619/2014) 2017 ZAWCHC 139 (30 November 2017) plaasgevind.

2020 TSAR 837

© Juta and Company (Pty) Ltd