2020 volume 1 p 125

• Published date: 03 February 2020
• Date: 03 February 2020

125

[ISSN 0257 – 7747] TSAR 2020

. 1

REGSPRAAK

VERBANDVERSEKERDE SKULD SONDER ’N VERBAND ÓF

VERBANDGEWER? VIR DIE HOOGSTE HOF VAN APPÈL IS ALLES

MOONTLIK DANKSY ’N ONGEPOETSTE ENGELSE BRIL

Botha v Standard Bank of South Africa Ltd (445/2018) 2019 ZASCA 108 (6 Sept

2019)

1 Inleiding

’n Skuldeiser kan sy opvorderbare vordering t een sy skuldenaa r op meerdere

wyses verseker en sodoende sy r isiko verminder om met ’n onbevre digde skuld

gekonfronteer te word. Van oudsher is vir die verseker ing van so ’n vordering,

naas met ’n borgstelling as vorm van pe rsoonlike sekerheid, ’n beperk te saaklike

sekerheidsreg, soos ’n verband oor ’n onroerende saak ook ’n vertrou de vorm

van versekering. Die objek van die verbandreg kan in eiendom behoor t aan

die skuldenaar a s verbandgewer, maar dit kan ook aa n ’n derde behoort wat as

verbandgewer sy saak ingevolge ’n saaklike borgskap a anbied ter versekering van

die uitstaande vorder ing van die verbandnemer t een die skuldenaa r sonder dat ’n

direkte belang van d ie verbandgewer met die onderliggende prestasiever pligting

van die skulden aar jeens die skuldeiser hoef te bestaan. Van ’n verband kan egter

geen sprake wees indien die beweerd e verbandgewer geen beskik kingsbevoegdheid

ten aansien van die geïdentiseerde verbandobjek het nie. (Sien Nedbank

Ltd v Mendelow NNO 2013 6 SA 130 (HHA) wat sedertdien vir dié aspek a s

toonaangewende gesag erken word – Absa Ltd v Moore 2016 3 SA 97 (HHA);

Absa Bank Ltd v Moore 2017 1 SA 255 (KH); Dark Fibre Africa (Pt y) Ltd v Cape

Town City 2018 4 SA 185 (WKK); Stirling v Fairgrove (Pty) Ltd 2018 2 SA 469

(GJ).) Des te meer is van geen verbandreg as beperk te saaklike reg sp rake indien

hoegenaamd geen verbandobjek as sodanig aantoonbaa r i s n ie. Terwyl enige

beperkte saa klike reg aan die verbandreghebb ende slegs ’n voorkeur en versekerde

verhaal sreg teen die opbr engs van die objek van die bep erkte saakl ike reg bied en

in die geval van ’n derde as saakli ke borg die verbandreghebbende se verh aalsreg

nie uitstrek oor sodanige derde as sa aklike borg se ander ver moënsbates na as

die geïdentiseerde objek van die be perkte saaklike sekerheidsreg nie, geniet die

skuldeiser wat ’n subsidiêre verhaalsreg teen ’n borg het, ’n verhaalsreg teeno or

die som van die boedelbates van die borg.

Hierdie verhaalsreg teen d ie boedel van die borg is normaalweg geen vers ekerde

vordering nie en die skuldeis er sal in die tou van konk urrente sk uldeisers moet

inval by die insolvensie van die borg. Slegs indien die borg sy borgsk uld afsonderlik

met ’n verband verseker het, sal die skuldeiser oor ’n versekerde vorderi ng beskik

en preferensie bo ander onversekerde sku ldeisers geniet by die insolvensie van die

borg.

2 Botha v Standard Ban k of South Africa Ltd

2.1 In Botha v Standard Bank of South Afr ica Ltd ((445/2018) 2019 ZASCA 108

(6 Sept 2019)) was die egpaar Botha buite gemeenskap van goed get roud. Daar

word nie in die uitspraak va n die hoogste hof van appèl enige gewag gemaak van

2020 TSAR 125

© Juta and Company (Pty) Ltd

TSAR 2020

. 1 [ISS N 0257 – 7747]

126 SONNEKUS EN SCHLEMMER

’n mede-eienaarsverhouding va n die egpaar ten aansien van enige onro erende bates

van die man nie. Die man het luidens d ie uitspraak ter versekering van ’n geldlening

opgeneem by Standard Ban k vir ’n huislening ten opsigte van sy woon huis ’n

verband oor daardie woni ng op 20 November 2008 aan die kredietverskaf fer verskaf

ter versekering van d ie leningsbedra g van R450 000 (par 3 van die uitsp raak van ar

Cachalia – tensy uit die sameh ang anders blyk, is alle verdere par-verwysings na dié

uitspraak). Daarbenewens het d ie bank toe aanged ring daarop dat die vrou van die

kredietnemer b org staan vir die kred ietskuld van haar man. Die verbandoor eenkoms

het ook voorsien ing gemaak vir ’n bykomstige ongespesiseerde bedrag va n

maksimaal 25% van die leni ngsbedrag welke bedrag ind ien dit deur die krediet nemer

opgeneem sou word dan as dekk ingsverband eweneens gedek sou wees deu r die

verband op die woning.

In die uitspraak van die hoogste hof van appèl is sprake van drie verbande vi r die

bank oor dieselfde woning van die verba ndgewer sonder dat die presiese inhoud van

elk in dié uitspraa k openbaar word. Uit die uitspra ak van regter Tuchten in die hof

a quo (Standard Bank of South Africa Limited v Botha (54753/16) 2018 ZAGPPHC

35 (7 Maart 2018)) blyk dat hoewel die verbandversekerde skuld van November

2008 die eerste prest asieskuld van die kre dietnemer teenoor d ie bank was wat ook

met ’n borgst elling deur sy vrou verseker was, wa s daar spra ke van twee vroeëre

verbandversekerde lenings deu r die man by die bank en wel van 18 Julie 2003 en

van 7 April 2006 (p ar 3 van r Tuchten se uitspraak). Die presiese bedinge van die

onderskeie verbandakte s word nie openbaar in die uitsprake nie. Luiden s appèlregter

Cachalia se uitspraa k was die voorgaande twee verba ndversekerde lenings

ingevolge klousule 18 van die laaste leningsooreen koms gekonsolideer in die derde

verband van 2008 (par 3), maar in d ie uitspraak van regter Tuchten is sprake van die

gelyktydige kansellasie van die dr ie verbande met die registr asie van die woning in

die naam van die eksek usiekoper (par 4 van r Tuchten se uitspraa k). Dit speel egter

geen rol vir doeleindes van die bespr eking nie en argumentshalwe word aanvaar d at

die vrou ha arself as borg vir ha ar man se gesamentlike leningskuld jeens die ban k

verbind het nieteensta ande die bewoording in die uit spraak dat sy ha arself as borg

en mede-hoofskuldenaar verbind het. Die borg het klaa rblyklik ook afsta nd gedoen

van al die bekende benecia wat te n gunste van ’n borg erken word. (Sien oor die

gangbare prakt yk in die verband by die meeste banke en groot nansiële instell ings

Forsyth en Pretoriu s Caney’s The Law of Suretyship in South Africa (2010) 57, 125

en 141-144.)

“[T]he princ ipal debtor registered th ree mortgage bonds over the pr operty in favour of the ban k to

secure the loa n and his indebtedness to the b ank arisi ng from the home loan agreement. A nd the

appellant bou nd herself in favour of the ban k as surety and co-pr incipal debtor” (pa r 4).

Toe die man as skuldenaar in versu im raak met die nakom ing van sy terug-

betalingsverplig tinge teenoor die ban k as skuldeiser, het die ban k die verbande

opgeroep en is die eiendom in 2011 beslaglegbaar en uitwinbaa r verklaar met die nale

sekwestrasie van die boe del van die man as primê re skuldenaar op 28 Sept ember

2011 (par 5). Die eiendom is dientengevolge op 30 Maart 2012 aan Titantra de 225

CC op ’n eksekusieveiling verkoop en daard ie koper het dit twee maande later op 28

Mei 2012 aan die egpaar Van Rooyen verkoop, hoewel die registrasie in die naam

van agtereenvolgens Titantra de 225 CC en die Van Rooyens eers op 8 November

2012 plaasgevind het “[o]n the same date, the th ree bonds were cancelled” ( par 3

van r Tuchten se uitspraak). Op die effek van die vermeende “k ansellasie” van die

verbande eers byna ses ma ande ná die ekseku sieveiling kom ons hieronder teru g

(par 4 en 5). Hoewel die koopsom nie as sodan ig in die uitspraak openbaar word nie,

© Juta and Company (Pty) Ltd